Οδηγούμε ένα Zastava 750 του 1979 στο οποίο έχει μεταμοσχευθεί μία ηλεκτρική καρδιά. Μπορεί άραγε ένα τετράτροχο μιας άλλης εποχής να διεκδικήσει τη θέση του στο σημερινό κόσμο της αυτοκίνησης;
Αν η Βόρεια Μακεδονία εδώ και αρκετό καιρό κυριαρχεί στην ειδησεογραφία σε εθνικό επίπεδο, το όνομα της γειτονικής μας χώρας ξαφνικά έγινε πρώτο θέμα και στα διεθνή Μέσα, αυτήν τη φορά όμως όχι για πολιτικούς λόγους.
Αφορμή ήταν η ηλεκτρική μετατροπή ενός Zastava 750. Το μοντέλο, που εκτός Βαλκανίων ήταν περισσότερο γνωστό και ως «Fiat 600», παρουσιάστηκε στα μέσα της δεκαετίας του ’50 προκειμένου να ανταγωνιστεί το VW Beetle, προσφέροντας οικονομική μετακίνηση για τέσσερις επιβάτες. Το Fiat 600 μπορεί να μην είχε την εμπορική επιτυχία του Σκαραβαίου, εντούτοις δεν τα πήγε και άσχημα, αφού μόλις στα πρώτα έξι χρόνια της ζωής του παράχθηκαν 1 εκατ. αντίτυπα, ενώ με την άδεια της μητρικής εταιρείας κατασκευάστηκε στη Νότια Αμερική, στην Ισπανία με το σήμα της Seat και στη Γιουγκοσλαβία από την αυτοκινητοβιομηχανία με έδρα το Κραγκούγεβατς (την 4η μεγαλύτερη πόλη της Σερβίας), τη γνωστή Zastava. Πώς λοιπόν να μη γίνει viral μια είδηση για ένα ηλεκτροκίνητο μοντέλο κατασκευασμένο από το σύμβολο του αναχρονισμού;
Το γιουγκοσλαβικό μίνι ξεκίνησε να παράγεται το 1955 ως «600», ενώ το 1962 απέκτησε μεγαλύτερο κινητήρα (767 κ.εκ.), και πλέον με την ονομασία «750» απέδιδε 25 ίππους και 30 στην πιο… δυναμική έκδοση SE. Μέχρι το 1969 οι μπροστινές πόρτες άνοιγαν ανάποδα, ενώ η παραγωγή του συνεχίστηκε μέχρι το Νοέμβριο του 1985, απευθυνόμενο, στο τελευταίο διάστημα της παραγωγής του, ως επί το πλείστον σε εκείνους που αναζητούσαν ένα οικονομικό μεταφορικό μέσο, αντιπροσωπεύοντας την ίδια στιγμή ένα σύμβολο νοσταλγίας.
Πέντε χρόνια νωρίτερα η Zastava είχε ξεκινήσει ήδη την παραγωγή του διάσημου Yugo, το οποίο βασιζόταν σε μηχανικά μέρη του Fiat 127. Η… χάρη του Yugo έφτασε μέχρι και την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, όμως η παραγωγή επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό κατά την περίοδο του γιουγκοσλαβικού εμφυλίου, ενώ το 1999 το εργοστάσιο της Zastava βομβαρδίστηκε, και το 2008 έληξε άδοξα κάθε προσπάθεια αναβίωσης της φίρμας.
Να λοιπόν που τελείως αναπάντεχα το όνομα της εταιρείας επανέρχεται στην επικαιρότητα χάρη στον Μίλοραντ Κιτανόφσκι, που αποφάσισε να προσγειώσει ένα Zastava 750 στον 21ο αιώνα!
Στα Σκόπια
Δε χρειάστηκε παρά μια σύντομη επικοινωνία με τον δημιουργό του ηλεκτρικού Zastava, του ZAS G-20, όπως είναι η επίσημη ονομασία του, για να βρεθούμε στην πόλη των Σκοπίων και να πάρουμε μια γεύση από το ιδιαίτερο αυτό τετράτροχο, που φιλοδοξεί να γεφυρώσει το νοσταλγικό παρελθόν με όσα μας επιφυλάσσει η επόμενη ημέρα της αυτοκίνησης. Με το χρόνο να πιέζει, καθώς το αυτοκίνητο θα αναχωρούσε το απόγευμα της άφιξής μας για έναν αγώνα ηλεκτρικών αυτοκινήτων στη Σερβία, αγχωθήκαμε όταν αντικρίσαμε τις ατελείωτες ουρές στους Ευζώνους – τουρίστες στην πλειονότητά τους, όπως μάθαμε αργότερα, που εγκατέλειψαν τη Χαλκιδική όταν η ξαφνική κακοκαιρία άφησε την περιοχή χωρίς ρεύμα και νερό. Τέλος καλό όλα καλά, και με μικρό «καπέλο» φτάσαμε σε ένα προάστιο της πόλης των Σκοπίων, όπου βρίσκονται οι εγκαταστάσεις της BB Classic Cars. Ο 62χρονος Μίλοραντ Κιτανόφσκι, που στο παρελθόν δραστηριοποιούνταν στην εμπορία καπνικών προϊόντων, διαπιστώνοντας πως η συγκεκριμένη δραστηριότητα δεν είχε πλέον προοπτικές, αποφάσισε το 2015 να ασχοληθεί με την αναπαλαίωση κλασικών αυτοκινήτων. Λάτρης της αυτοκίνησης ο ίδιος, υπήρξε πρόεδρος της τοπικής Ομοσπονδίας Αυτοκινήτου στο διάστημα 2000-2007, αλλά και ιδρυτικό μέλος της Ομοσπονδίας Κλασικών Αυτοκινήτων.
Η εταιρεία του ασχολήθηκε με την αναπαλαίωση διάφορων αυτοκινήτων, εντούτοις από νωρίς του μπήκε η ιδέα μετατροπής του Zastava 750 σε ηλεκτρικό. Και αυτό γιατί το «Fico», όπως ήταν το παρατσούκλι του τελευταίου, από ένα δημοφιλές κόμικ της εποχής, συγκινεί ακόμη τον κόσμο του αυτοκινήτου, όχι μόνο στην περιοχή των Βαλκανίων, αλλά επίσης στην Ιταλία και την Ισπανία, όπου παράγονταν τα ξαδέλφια του.
Η υλοποίηση της ιδέας πήρε στον Μίλοραντ κάποια χρόνια, καθώς ήθελε να γίνει με το σωστό τρόπο. Η λύση ήρθε από μια επιχορήγηση από ένα εγχώριο πρόγραμμα για Καινοτομίες και Τεχνολογική Ανάπτυξη, ενώ η συνεργασία με τη γερμανική Kessler, η οποία παρέχει και τον ηλεκτρικό κινητήρα, εξασφάλισε την απαιτούμενη τεχνογνωσία.
Ύστερα από μια μικρή ξενάγηση στους χώρους όπου γίνεται η αναπαλαίωση των αυτοκινήτων, σπεύδουμε να περάσουμε στο εσωτερικό του ηλεκτρικού Fico, όπου λίγα πράγματα μαρτυρούν τη μεταμόσχευση της καρδιάς που έχει πραγματοποιηθεί από τους ανθρώπους της BB Classic Cars. «Πάρτε το και πηγαίνετε όπου θέλετε» ήταν η οδηγία του Μίλοραντ, που μας εμπιστεύτηκε το μοναδικό ZAS G-20, αν και ακόμα έξι αυτοκίνητα είναι στο στάδιο της προετοιμασίας, με το καθένα από αυτά να χρειάζεται περί τις 350-400 ώρες για την ανακατασκευή του αμαξώματος και τη μετατροπή του σε ηλεκτρικό.
Περιστρέφουμε το διακόπτη της μίζας περιμένοντας να ακουστούν διαδοχικά δύο χαρακτηριστικοί βόμβοι από το πίσω μέρος πριν ξεκινήσουμε. Πρόκειται για την αντλία νερού και το βεντιλατέρ, στοιχεία που έχουν διατηρηθεί και στο ηλεκτρικό μοντέλο, τόσο για την ψύξη του ηλεκτρικού μοτέρ όσο και για την εξασφάλιση στοιχειώδους θέρμανσης στη μικροσκοπική, αλλά αρκούντως ευρύχωρη καμπίνα του Fico.
Είμαστε πλέον έτοιμοι να ξεκινήσουμε τη βόλτα μας. Το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να μετακινήσουμε προς τα δεξιά ένα μικρό διακοπτάκι στην αριστερή άκρη του λιτού ταμπλό. Η όπισθεν επιλέγεται απλώς μεταθέτοντας το διακόπτη προς την αντίθετη κατεύθυνση. Ένα πρόσθετο όργανο με ψηφιακές ενδείξεις είναι εκεί για να πληροφορήσει τον οδηγό για το επίπεδο φόρτισης της μπαταρίας, την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας και τη θερμοκρασία του κινητήρα. Όσο για τον επιλογέα ταχυτήτων, παραμένει στη θέση του, να θυμίζει τον αναχρονισμό των θερμικών αυτοκινήτων, πόσω μάλλον εκείνου με μόλις 4 σχέσεις, από τις οποίες μάλιστα η 1η ήταν ασυγχρόνιστη.
Χαϊδεύουμε το δεξί πεντάλ και το ZAS G-20 ξεκινά να επιταχύνει με την προθυμία που χαρακτηρίζει όλους τους ηλεκτροκινητήρες. Εν προκειμένω το ηλεκτρικό μοτέρ των 20 kW, που παραμένει τοποθετημένο στο πίσω μέρος μεταφέροντας την κίνηση στους αντίστοιχους τροχούς, είναι μία ιδέα ισχυρότερο από τον αρχικό κινητήρα. «Η μεγαλύτερη δυσκολία στην εξέλιξη του αυτοκινήτου ήταν να βρούμε τις κατάλληλες αναλογίες, δηλαδή πόσο ισχυρό μοτέρ και αντίστοιχα τι μπαταρίες να επιλέξουμε», μας εξηγεί ο Μίλοραντ. «Μας πήρε τουλάχιστον έξι μήνες, και στην τελική επιλογή βοήθησε σημαντικά η Kessler».
Η μπαταρία ιόντων λιθίου των 10,2 kW βρίσκεται εμπρός, εκεί που -πέρα από κάθε λογική ασφαλείας- ήταν κάποτε τοποθετημένο το ρεζερβουάρ του αυτοκινήτου. Η μπαταρία ζυγίζει μόλις 70 κιλά, έτσι που το συνολικό βάρος της κατασκευής διαμορφώνεται στα 615 κιλά. «Με τη νέα μπαταρία που θα χρησιμοποιήσουμε, το βάρος θα πέσει στα 595 κιλά, που ζύγιζε και το αρχικό μοντέλο», σχολιάζει ο Μίλοραντ.
Η υποσχόμενη αυτονομία του ZAS G-20 είναι μεταξύ 120 και 150 χλμ., ενώ στον τομέα των επιδόσεων τα 100 χλμ./ώρα επιτυγχάνονται μέσα σε 10 δλ., με την τελική ταχύτητα να περιορίζεται στα 120 χλμ./ώρα, 10 χλμ./ώρα πιο γρήγορα από του αρχικού μοντέλου. Όσο για τη φόρτιση της μπαταρίας, αυτή επιτυγχάνεται μόλις σε 3 ώρες.
Δεν είμαστε σε θέση να επιβεβαιώσουμε τις επιδόσεις του κατασκευαστή, γεγονός όμως είναι πως παρακολουθούμε με άνεση την κυκλοφορία της πόλης, που κι αυτή με τη σειρά της παρακολουθεί το Zastava με τα διακριτικά «electric drive» να σουλατσάρει στους δρόμους. Οι μικροσκοπικοί στρογγυλοί εξωτερικοί καθρέφτες προσφέρουν ελάχιστη πληροφόρηση, δε χρειάζεται όμως παρά ένα γύρισμα του κεφαλιού για να έχεις μια πολύ καλή αντίληψη της κίνησης, καθώς οι λεπτές κολόνες του αμαξώματος δεν έχουν τίποτα να κρύψουν. Με μήκος 3,3 μ. και μεταξόνιο 2 μ., το μικρό Zastava αποδεικνύεται το ιδανικό εργαλείο για την πόλη. Αναμφίβολα η αίσθηση πίσω από το τιμόνι του είναι αυτή ενός παλιού αυτοκινήτου, ενώ η έλλειψη ζωνών ασφαλείας στο πρωτότυπο μας δημιουργεί μια σχετική ανασφάλεια. Το τιμόνι με τη λεπτή κοκάλινη στεφάνη δεν προσφέρει καλή αίσθηση από το δρόμο, όμως εκείνη των φρένων είναι καλύτερη απ’ ό,τι περιμέναμε. Τα εμπρός ταμπούρα έχουν δώσει τη θέση τους σε δισκόφρενα, ενώ οι τροχοί των 12 ιντσών έχουν αντικατασταθεί από 13άρες ζάντες. Σε κάθε περίπτωση, όμως, ο εξηλεκτρισμός του μοντέλου το καθιστά πολύ πιο εύκολο και ξεκούραστο από ένα οποιοδήποτε αυτοκίνητο της εποχής.
Με τιμή πώλησης περί τα 20.000 ευρώ, είναι προς το παρόν φθηνότερο από τις αντίστοιχες σύγχρονες ηλεκτρικές υλοποιήσεις, εντούτοις εύλογα ίσως θα αναρωτηθεί κανείς σε ποιο κοινό απευθύνεται το ZAS G-20. Με μηδενικές εκπομπές και κόστος περί το 1 ευρώ για 120-150 χλμ., ο Μίλοραντ το θεωρεί ιδανικό για τις τουριστικές επιχειρήσεις, ιδιαίτερα εκείνες που δίνουν έμφαση στο σεβασμό προς το περιβάλλον.
Αναρωτηθήκαμε αν η τεχνολογία της μετατροπής του Fico σε ηλεκτρικό θα μπορούσε να βρει το δρόμο της και σε άλλα παλιά μοντέλα, αλλά ο Μίλοραντ ήταν ξεκάθαρος: «Το Zastava 750 είναι πολύ αγαπητό από το κοινό και για κάποιο περίεργο λόγο η ηλεκτρική μετατροπή του εκτοξεύει τα συγκεκριμένα συναισθήματα!»_ Μ. Σ.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΜΙΧΑΛΗΣ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
