Πραγματικός Οδηγός: Εκτός δρόμου με Toyota Land Cruiser

Ο Πραγματικός Οδηγός ξέρει να αξιοποιεί τις δυνατότητες της τετρακίνησης στο έπακρο, χωρίς να προκαλεί φθορές στο αυτοκίνητο και χωρίς να ρισκάρει την επ’ αόριστον παραμονή του στην… ύπαιθρο. Βασικές γνώσεις χειρισμού της μηχανής, μερικές χρήσιμες συμβουλές και σεβασμός στη δύναμη της φύσης είναι τα απαραίτητα εφόδια για τις εκτός δρόμου αναζητήσεις όποιου θέλει να επιστρέψει εποχούμενος στη βάση του.

 

Η τετρακίνηση δεν είναι πανάκεια, και ακόμα και ένα πραγματικό 4×4 με αυξημένες εκτός δρόμου δυνατότητες, όπως το Toyota Land Cruiser, δεν ξεπερνά από μόνο του την όποια εδαφική δυσκολία. Συν Αθηνά και χείρα κίνει, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που απλώς «δεν πάει άλλο», ακόμα και αν οδηγεί ο Στεφάν Πετερανσέλ (ένας από τους «θεούς» του Παρίσι-Ντακάρ). Συνήθως, πάντως, η γνώση, η εμπειρία και οι κινητικές δεξιότητες του οδηγού μπορούν να αποθεώσουν ή και να καταδικάσουν τις όποιες δυνατότητες εκτός δρόμου δίνουν εκ γενετής τα κατασκευαστικά στοιχεία της μηχανής. Άλλωστε, δεν είναι μακριά η εντυπωσιακή χιονόπτωση στο λεκανοπέδιο των Αθηνών, όταν γιγαντιαία τζιπ και «τζιποειδή» εξευτελίζονταν στην Κηφισίας φορώντας και στους τέσσερις τροχούς αλυσίδες… την ώρα που «απλές κούρσες» έκαναν βόλτες αναψυχής.

 

Η ικανότητα ενός τετρακίνητου να υπερπηδά τις όποιες δυσκολίες της διαδρομής εντοπίζεται στο «όσο πιο αργά γίνεται», και αυτό γιατί ο οδηγός με πολύ μικρές ταχύτητες διατηρεί ανά πάσα στιγμή τον πλήρη έλεγχο, προστατεύοντας τους επιβάτες, το φορτίο και, φυσικά, το αυτοκίνητο. Πλέον των εκ κατασκευής εφοδίων, όμως, αναφορικά με τις εκτός δρόμου περιηγήσεις, το off-roading χρειάζεται συγκεκριμένο ειδικό εξοπλισμό, τόσο μόνιμο όσο και φορητό. Στο μόνιμο ανήκουν και τα…

 

Υπάρχουν τέσσερις τύποι ελαστικών ανάμεσα στους οποίους καλείται να επιλέξει ο οδηγός ενός τετρακίνητου:

Ασφάλτινα ελαστικά: Αγαπούν τις ασφάλτινες διαδρομές, έως και το φλατ χώμα. Προσφέρουν καλή πρόσφυση στο βρεγμένο, χαμηλό θόρυβο κύλισης και σχετικά μικρή κατανάλωση. Φθείρονται πολύ αν οδηγηθούν γρήγορα σε χωμάτινη διαδρομή και δεν αντέχουν τις πλευρικές καταπονήσεις.

Ελαστικά παντός εδάφους: Αποτελούν συμβιβαστική λύση για όσους κινούνται κυρίως στην άσφαλτο, αλλά δε θέλουν να ακινητοποιούνται όταν -πιθανόν- κάποια στιγμή πατήσουν χώμα. Έχουν ενισχυμένα πλαϊνά, αραιή σχεδίαση πέλματος και παράγουν λίγο περισσότερο θόρυβο κύλισης από τα καθαρόαιμα ασφάλτινα. Φθείρονται στον ίδιο ρυθμό με τα «κοινά» ελαστικά, αλλά, όσο χάνουν τα τακούνια στους ώμους, υστερούν εκτός ασφάλτινης διαδρομής.

Ελαστικά λάσπης: Ειδικά λάστιχα για κίνηση σε λασπωμένο έδαφος, με πολύ αραιό πέλμα και μεγάλα τακούνια στο πλάι, ώστε να απομακρύνεται εύκολα η λάσπη. Προτιμώνται αυτά με υψηλό προφίλ, και θέλει προσοχή, γιατί μερικά δεν είναι εγκεκριμένα για χρήση στους «κοινούς» δρόμους. Στην άσφαλτο θορυβούν, φθείρονται γρήγορα και καταναλώνουν περισσότερο καύσιμο, ενώ προσοχή θέλει ο δείκτης ταχύτητας, που συνήθως είναι μικρός.

Ελαστικά χιονιού: Το λέει και το όνομά τους. Ειδικότητά τους το χιόνι και ο πάγος, αποδίδοντας σε αυτά τα εδάφη καλύτερα και από τις αλυσίδες. Μειονέκτημά τους το ότι φθείρονται ραγδαία όταν ανέβει η θερμοκρασία περιβάλλοντος, και ειδικά όταν σε ζέστη οδηγούνται με γρήγορο ρυθμό.

 

Βασικό μέλημα του οδηγού που αρέσκεται στις off-road περιπέτειες είναι η επιλογή σωστής διάστασης, αλλά και οι πιέσεις. Εδώ έχουμε δύο σχολές. Την αμερικάνικη, που προτιμά 15άρες ζάντες και υψηλού προφίλ «μπαλονέ» λάστιχα, και την ευρωπαϊκή, που επιλέγει 16άρες με στενά ελαστικά υψηλού προφίλ. Όσον αφορά τις πιέσεις, στο καλό χώμα τις μειώνουμε (αυτές που προτείνει ο κατασκευαστής) κατά 10%, σε χιόνι/λάσπη περίπου κατά 20% και σε άμμο κατά 30%, χωρίς όμως να πέσουμε κάτω από τα 15 psi, εκτός και αν αυτό προτείνει η εταιρεία κατασκευής. 

[[PAGEBREAK]] 

Το σύστημα τετρακίνησης και το μεγάλο καθαρό ύψος από το έδαφος είναι μόνο κάποια από τα εφόδια που οφείλει να έχει το αυτοκίνητο των εκτός δρόμου αναζητήσεων. Η αξιοποίηση των όποιων κατασκευαστικών δυνατοτήτων του αυξάνει ραγδαία όταν υπάρχουν μπλοκέ διαφορικά, αναρτήσεις ρυθμιζόμενου ύψους, ποδιές προστασίας των μηχανικών μερών, επιλογές ποσοστιαίας εμπλοκής εμπρός/πίσω διαφορικού, σύστημα ελεγχόμενης κατάβασης, ηλεκτρικός ή μηχανικός εργάτης και ένα σωρό άλλα τεχνολογικά καλούδια που, φυσικά, ανεβάζουν και την τιμή απόκτησης.

 

Επιπλέον, ένα σημαντικό μέρος από το χώρο φόρτωσης πρέπει να διατίθεται στο φορητό εξοπλισμό, που περιλαμβάνει από πλήρη εργαλειοθήκη μέχρι φαρμακείο επαγγελματία διασώστη, ομπρέλα, καπέλα, κάνιστρα καυσίμου/νερού, χωνί, ναυτικά κλειδιά, ανθεκτικό ιμάντα τουλάχιστον 3 μέτρων, τροχαλίες, φτυάρι, τσεκούρι, σπρέι ηλεκτρικών, καλώδια μπαταρίας, αλουμινοταινία, φακό, νιτσεράδα, γαλότσες, αντιολισθητικές αλυσίδες, ηλεκτρική τρόμπα, πιεσόμετρο, σχάρες εδάφους, γρύλο high lift, ρεζέρβα (ή ρεζέρβες) και, βέβαια, κινητό τηλέφωνο, ενώ καλό είναι να υπάρχει GPS με ενημερωμένη χαρτογράφηση.

 

Ως γνωστόν, όλα τα δάχτυλα του χεριού δεν είναι ίδια. Έτσι και τα τετρακίνητα, στα οποία σημαντικές είναι οι γεωμετρικές λεπτομέρειες που τα χαρακτηρίζουν, μαζί με το ύψος από το έδαφος. Οι λεπτομέρειες αυτές είναι οι γωνίες προσέγγισης, διαφυγής και ράμπας, άμεσα συνδεδεμένες με τις διαστάσεις του οχήματος. Οι πρόβολοι εμπρός/πίσω κάθε αυτοκινήτου ορίζουν τις γωνίες προσέγγισης/διαφυγής και, όσο μεγαλύτεροι είναι, τόσο αυτό δυσκολεύεται να προσεγγίσει και να φύγει από ένα δύσκολο εμπόδιο.

 

Περισσότερο καθοριστικό, όμως, είναι το μεταξόνιο – όσο μεγαλύτερο είναι, τόσο μεγαλώνει η γωνία ράμπας και, ανάλογα, δυσκολεύει η υπερπήδηση ενός αναχώματος. Άρρηκτα συνδεδεμένο με τις εκτός δρόμου δυνατότητες είναι και το καθαρό ύψος από το έδαφος, με το μεγαλύτερο να υπερτερεί σαφώς, μειονεκτώντας ταυτόχρονα στις καθημερινές διαδρομές αλλά και σε αυτές που γίνονται υπό μεγάλες γωνίες, λόγω του ότι αυξάνεται το ύψος του κέντρου βάρους. Το μεγάλο ύψος από το έδαφος αλλά και το βάρος περιορίζουν τις πλευρικές κλίσεις (σε σχέση με τον ορίζοντα) στις οποίες μπορεί να ανταποκριθεί ένα αυτοκίνητο. Εδώ ισχύει το «όσο πιο χαμηλό, ελαφρύ και κοντό, τόσο καλύτερα», χωρίς όμως οι μέγιστες τιμές να ξεπερνούν τις 40 μοίρες.

 

Σημαντικό ρόλο παίζει και ο τρόπος φόρτωσης/πρόσδεσης, που πρέπει να γίνεται με τη λογική «τα βαρύτερα αντικείμενα όσο πιο χαμηλά γίνεται» και με απόλυτη στερέωση ακόμα και στο τελευταίο κατσαβίδι. 

 

Όπως είπαμε και στην αρχή, μάγοι στο τιμόνι δεν υπάρχουν, πόσο μάλλον όταν βρισκόμαστε σε ένα περιβάλλον όπου η φύση και τα στοιχεία της έχουν το πάνω χέρι ακόμα και στις περιπτώσεις πάνοπλων στρατιών (μην ξεχνάμε τι έπαθαν τα Hummer στον Α΄ Πόλεμο του Κόλπου…).

 

Υπάρχουν, λοιπόν, μηχανές συγκεκριμένης εμβέλειας και άνθρωποι/χειριστές που μπορούν να τις αξιοποιήσουν για να εξυπηρετηθούν, για να ψυχαγωγηθούν, για να βοηθήσουν, ή απλώς έτσι, για το γαμώτο. Αυτοί, με βασικά εφόδια την ψυχραιμία, την εμπειρία και το σεβασμό, κάνουν τις όποιες κινήσεις, προσέχοντας πάνω από όλα να μη διακινδυνεύσουν άνθρωποι και να μην προκληθούν ζημιές στο αυτοκίνητο, αλλά και σε τρίτους.

 

Πέντε διαφορετικά τερέν είναι κατά κύριο λόγο αυτά που έχει να αντιμετωπίσει ο off-roader, και καθένα από αυτά διαθέτει τη συνταγή του. Ας τα δούμε ένα προς ένα, έχοντας κατά νου ότι οι κατά περίσταση διαφοροποιούμενες συνθήκες ενδεχομένως να αλλάζουν καθοριστικά τους τρόπους αντιμετώπισης. Αυτό, όμως, είναι αντικείμενο της οδηγικής αίσθησης του καθενός, η ύπαρξη της οποίας απαιτεί γνώσεις, εμπειρία και πάνω από όλα αυτογνωσία/αυτοκριτική.

Δε μιλάμε, βέβαια, για τις πέτρες που συχνά βρίσκονται διάσπαρτες στους επαρχιακούς χωματόδρομους της χώρας μας, αλλά για βραχώδη εδάφη, που συνήθως συναντούμε σε παραθαλάσσιες περιοχές, σε βουνά με μεγάλο υψόμετρο ή ακόμα και κοντά σε ποτάμια. Σε όλες τις περιπτώσεις, η κίνηση σε τέτοιες επιφάνειες πρέπει να γίνεται με τη χαμηλότερη δυνατή ταχύτητα, ώστε να έχουμε ανά πάσα στιγμή το περιθώριο να «ζυγίζουμε» κάθε κίνηση των τροχών προτού γίνει. Αν πάλι έχουμε στη διάθεσή μας κοντές σχέσεις, εννοείται πως οδηγούμε με τη βοήθειά τους, ενώ επαφίεται στον ίδιο τον οδηγό η ενεργοποίηση ή όχι των μπλοκέ διαφορικών. Αξίζει στο σημείο αυτό να σημειώσουμε ότι υπάρχει πάντα ο κίνδυνος καταστροφής κάποιου ημιαξονίου, σε περίπτωση απότομου χειρισμού με ενεργοποιημένα τα διαφορικά. Επίσης, όπως είναι λογικό, καλό θα ήταν να αποφεύγονται και οι άσκοπες συμπιέσεις της ανάρτησης, ειδικά όταν οι τροχοί του αυτοκινήτου βρίσκονται σε διαφορετικό επίπεδο. 

[[PAGEBREAK]]

 

Η διάσχιση ενός ποταμού είναι συναρπαστική, αλλά ταυτόχρονα αρκετά επικίνδυνη. Το πρώτο πράγμα που επιβάλλεται να κάνουμε είναι, φυσικά, να ελέγξουμε τη ροή του νερού. Υπάρχουν στοιχεία που προδίδουν τη… διάθεση του ποταμού: Αν το νερό είναι ήρεμο, σημαίνει μεγάλο βάθος, αν είναι ταραγμένο, σημαίνει ρηχό πέρασμα και, αν είναι αφρισμένο, σημαίνει ότι από κάτω του κρύβονται πέτρες. Το ασφαλέστερο πέρασμα είναι, βέβαια, μέσα από νερό «αγριεμένο», έχοντας εμπλέξει προηγουμένως τις κοντές σχέσεις και με κατεύθυνση… λοξά αντίθετη από εκείνη της ροής του νερού. Ιδανικό είναι το αυτοκίνητο να μη σταματήσει καθόλου μέσα στο ποτάμι, ώστε να μην περάσει νερό στο χώρο των επιβατών, αλλά, κυρίως, μέσα από την εξάτμιση.

 

Στην περίπτωση που χρειαστεί να σταματήσουμε, επιβάλλεται -έχοντας νεκρά στο κιβώτιο ταχυτήτων- να διατηρούμε τον κινητήρα κοντά στις 2.000 στροφές, πατώντας το πεντάλ του γκαζιού. Αν για οποιονδήποτε λόγο ο κινητήρας σβήσει, δεν τον ξαναβάζουμε εμπρός, καθώς υπάρχει πάντα το ενδεχόμενο να έχει περάσει νερό στους κυλίνδρους. Σε ό,τι αφορά την πρόληψη και την ασφάλεια, πάντα δένουμε έναν ιμάντα πριν μπούμε στο ποτάμι, ώστε σε περίπτωση κολλήματος να μη χρειαστεί να κάνουμε αυτήν τη διαδικασία μέσα στο νερό. Επιπρόσθετα, πάντοτε πρέπει να κινούμαστε έχοντας όλα τα παράθυρα του αυτοκινήτου ανοιχτά και χωρίς να φοράμε ζώνη ασφαλείας, για ταχύτερη διαφυγή σε περίπτωση ανάγκης. Τέλος, βγαίνοντας από το ποτάμι, καλό θα ήταν να βεβαιωθούμε ότι τα φρένα έχουν στεγνώσει, ώστε να είναι… ετοιμοπόλεμα.

 

Οι «μάχιμοι» τετρακίνητοι το χειμώνα… χορεύουν το χορό της βροχής, αλλάζουν τα εργοστασιακά ελαστικά με τρακτερωτά, εφοδιάζονται με κάθε είδους ιμάντες και εξορμούν με σκοπό την εξεύρεση… βούρκων. Στην πράξη, σε λασπωμένο οδόστρωμα το αυτοκίνητο -υπό την προϋπόθεση, βέβαια, ότι θα συνεχίσει να κινείται!- μοιάζει ακυβέρνητο. Το βασικότερο είναι να μπούμε στη λάσπη με όσο το δυνατόν πιο καθαρούς τροχούς και να κινηθούμε με μεγάλη σχέση στο κιβώτιο, όχι όμως και ταχύτητα, και σταθερό γκάζι, ώστε να μη σπινάρουν άσκοπα οι τροχοί και στομώνουν τα ελαστικά. Ό,τι μηχανικά ή ηλεκτρονικά «βοηθήματα» διαθέτει το αυτοκίνητό μας (βλ. μπλοκέ διαφορικά, κιβώτιο υποπολλαπλασιασμού των σχέσεων κτλ.) επιβάλλεται να έχουν ενεργοποιηθεί πριν από την είσοδό μας στη δύσβατη επιφάνεια. Γενικώς, αποφεύγουμε το φρενάρισμα, και κυρίως το απότομο, που θα μας οδηγήσει σε κόλλημα. Σε περίπτωση, πάλι, που τελικά χρειαστεί εξωτερική βοήθεια, το τράβηγμα πρέπει να γίνεται από σταθερό έδαφος. Κατά κανόνα, πρέπει να αποφεύγουμε την κίνηση σε λασπωμένο έδαφος με έντονη πλάγια κλίση, ενώ προηγουμένως πρέπει να ελέγχουμε πάντα για πέτρες, εμπόδια ή χαντάκια που ενδεχομένως να «κρύβονται» κάτω από τη λάσπη από την οποία πρόκειται να περάσουμε. 

[[PAGEBREAK]] 

Να και μια περίπτωση όπου απαιτείται κίνηση του οχήματος με -σχετικά- μεγάλη ταχύτητα. Σε γενικές γραμμές, όσο ταχύτερα μπορούμε να κινηθούμε, τόσο το καλύτερο. Η αντίσταση της άμμου «φρενάρει» τους τροχούς και, κατ’ επέκταση, το ίδιο το αυτοκίνητο. Καλό θα ήταν, λοιπόν, να κινούμαστε με μακριές σχέσεις, να αποφεύγουμε τις αλλαγές ταχυτήτων και το άσκοπο «συμπλεκτάρισμα», για να μην «κρεμάει» ο κινητήρας, και να χαράζουμε ευθεία πορεία. Αν τώρα θελήσουμε να ελαττώσουμε ταχύτητα, απλώς σηκώνουμε το πόδι από το γκάζι, δε φρενάρουμε.

Την καλύτερη πλεύση του οχήματος (γιατί περί αυτής πρόκειται…) σε αμμώδες έδαφος βοηθά σημαντικά και το φαρδύ πέλμα των ελαστικών, οπότε καλό είναι να αφαιρούμε λίγο αέρα από τους τροχούς, αυξάνοντας τεχνητά την επιφάνεια επαφής τους. Όταν κινούμαστε σε πολύ παχιά άμμο, καλό θα ήταν να χαράζουμε τη «δική μας» πορεία, και όχι να μπαίνουμε στις «ροδιές» των προπορευόμενων αυτοκινήτων. Αν, παρά τις… φιλότιμες αυτές προσπάθειες, επέλθει το κόλλημα του αυτοκινήτου, η ρυμούλκησή του γίνεται με λίγο διαφορετικό τρόπο απ’ ό,τι συνήθως. Επειδή το τετρακίνητο αυτοκίνητο πιθανότατα θα καθίσει στην «κοιλιά» του, θα πρέπει να καθαρίσουμε την άμμο γύρω από τους τροχούς, αλλά και κάτω από το αμάξωμα, και μετά να δοκιμάσουμε να το τραβήξουμε. Για τους πιο… ψαγμένους, στο εμπόριο υπάρχουν αρκετοί φουσκωτοί γρύλοι, καθώς και ειδικά πέδιλα, για την όσο το δυνατόν πιο απρόσκοπτη κίνηση των τροχών πάνω στην άμμο. Η πιο απλή λύση, πάντως, για να πατήσουν οι τροχοί σε σταθερό έδαφος είναι να τοποθετήσουμε από κάτω τους τα πατάκια του αυτοκινήτου. 

 

Στο φρέσκο χιόνι ισχύει σχεδόν ό,τι και στην άμμο, αν και σ’ αυτήν την περίπτωση μπορούμε να ενεργοποιήσουμε τα μπλοκέ διαφορικά. Ανάλογα με την αίσθηση του οδηγού σχετικά με την υπάρχουσα πρόσφυση των τροχών, δεν επιδιώκεται η υψηλότερη δυνατή ταχύτητα. Εντούτοις, το αυτοκίνητο πρέπει και πάλι να κινείται χωρίς «σκαμπανεβάσματα» στην ταχύτητα, και βέβαια να αποφεύγονται οι περιττές κινήσεις με το τιμόνι, που θα οδηγήσουν σε κόλλημα. Επιπλέον, στο παγωμένο χιόνι αποφεύγουμε το φρενάρισμα – κατά βάση, μειώνουμε ταχύτητα μέσω του κιβωτίου.

 

Σε αντίθεση με την άμμο, όταν κινούμαστε σε παγωμένο χιόνι, είναι προτιμότερο να ακολουθούμε τις ήδη χαραγμένες «ροδιές» (όπου υπάρχουν, βέβαια), ώστε να ελαχιστοποιείται η αντίσταση στους τροχούς. Σε αυτήν την περίπτωση, δεν μπλοκάρουμε τα διαφορικά, γιατί κάτι τέτοιο θα δυσκολέψει την όποια ελευθερία κίνησης. Και πάλι δε χρειάζεται να αλλάζουμε άσκοπα σχέσεις στο κιβώτιο, ενώ, σε περίπτωση κολλήματος, η διαδικασία που πρέπει να ακολουθήσουμε είναι όμοια με εκείνη της άμμου.

 

Αν και οι κάτοχοι οχημάτων 4×4 πιστεύουν πως το αυτοκίνητό τους πάει… παντού, η χρήση αντιολισθητικών αλυσίδων δεν είναι… ντροπή. Το ιδανικό για κάθε τετρακίνητο αυτοκίνητο είναι η τοποθέτηση αλυσίδων και στους τέσσερις τροχούς. Αν, παρ’ όλα αυτά, στη διάθεσή μας έχουμε μόνο ένα ζευγάρι, το τοποθετούμε στους εμπρός τροχούς, ώστε να έχουμε καλύτερη αίσθηση του συστήματος διεύθυνσης του αυτοκινήτου.

1. Γνωρίζουμε τα κατασκευαστικά στοιχεία του αυτοκινήτου μας και όλες τις επί μέρους δυνατότητες που μας δίνει ο εξοπλισμός.

2. Πριν από κάθε εξόρμηση κάνουμε έλεγχο εξοπλισμού και σωστή φόρτωση/στερέωση αποσκευών.

3. Δεν κάνουμε μόνοι δύσκολες διαδρομές.

4. Παραμερίζουμε τον εγωισμό μας ψάχνοντας για πιο εύκολο πέρασμα.

5. Σε κάθε ευκαιρία γεμίζουμε βενζίνη το ρεζερβουάρ.

6. Ανιχνεύουμε όποια διαδρομή δε γνωρίζουμε πριν προχωρήσουμε.

7. Δε βασιζόμαστε στις εκτιμήσεις επιβατών ή θεατών.

8. Χειριζόμαστε απαλά ακόμα και το πιο σκληροτράχηλο αυτοκίνητο.

9. Επιλέγουμε αργές σχέσεις μόνο εκεί όπου είναι αναγκαίο και αφού πρώτα σταματήσουμε.

10. Χρησιμοποιούμε στο κιβώτιο τη μεγαλύτερη δυνατή σχέση που επιτρέπει η συγκεκριμένη κατάσταση.

11. Δεν τρομάζουμε αγρότες, κτηνοτρόφους και τοπικούς πληθυσμούς, ούτε ενοχλούμε με οποιονδήποτε τρόπο τις οικονομικές δραστηριότητές τους.

12. Σεβόμαστε και προστατεύουμε τη φύση, την οποία πρώτοι εμείς θα απολαύσουμε την επόμενη φορά.