Άλλο τα παιδιά που αυθόρμητα ανταγωνίζονται μεταξύ τους και άλλο το παιδί που κάνει πρωταθλητισμό, έχοντας συχνά έναν πατέρα και έναν προπονητή να το πιέζουν για επιδόσεις.
Ο Juri Vips γεννήθηκε πριν 21 χρόνια στο Ταλίν. Στα 11 χρόνια του ήταν ήδη πρωταθλητής κάρτινγκ Εσθονίας και ξεκίνησε να ανεβαίνει κατηγορίες, οπότε στα 17 του τον πήρε υπό την σκέπη της η Red Bull. Πέρσι νίκησε και τους 2 αγώνες Formula 2 στο Μπακού και φέτος ήταν δοκιμαστής και αναπληρωματικός οδηγός των Red Bull και Alpha Tauri στη Formula 1. Τον Μάιο, μάλιστα, στη Βαρκελώνη οδήγησε στο FP1 του Ισπανικού Grand Prix τη Red Bull του Sergio Perez.
Το μέλλον του προδιαγραφόταν λαμπρό, μα ξαφνικά, την περασμένη εβδομάδα, σε λίγα δευτερόλεπτα τίναξε στον αέρα, ίσως για πάντα, τους κόπους ολόκληρης ζωής: παίζοντας ηλεκτρονικό πολεμικό παιχνίδι, που αναμεταδιδόταν διαδικτυακά, ανέφερε την απαγορευμένη πια λέξη που αρχίζει από «Ν» και παλαιότερα χρησιμοποιούνταν για να περιγράψει τη μαύρη φυλή.
Η Red Bull με μιας ανακοίνωσε ότι θέτει σε αναστολή το πρόγραμμα εξέλιξης του οδηγού και τη συνεργασία μαζί του (διαβάστε περισσότερα εδώ), και ξεκινά έρευνα για το περιστατικό, καταλήγοντας: «Ως οργανισμός καταδικάζουμε κάθε κακοποιητική στάση και έχουμε πολιτική μηδενικής ανοχής σε ρατσιστική γλώσσα ή συμπεριφορά».
Στην απολογία του ο Εσθονός οδηγός αναφέρει: «Μετανοώ βαθιά για τις πράξεις μου και δεν είναι αυτό το παράδειγμα που θα ήθελα να δώσω. Θα συνεργαστώ πλήρως με την έρευνα της ομάδας».
Δε γνωρίζουμε αν του δοθεί άλλη ευκαιρία, πάντως το γεγονός ότι ο άνθρωπος αλλάζει, όχι απλώς σε λεπτομέρειες αλλά στον πυρήνα του χαρακτήρα του, είναι επιστημονικά τεκμηριωμένο από δεκάδες αξιόλογες έρευνες, η πιο σημαντική μάλιστα διεξήχθη από τη Βρετανική Ψυχολογική Εταιρία και διήρκησε 70 χρόνια.
Τον Απρίλιο του 2020, στην πρώτη καραντίνα, ο Kyle Larson, οδηγός της Ganassi στο NASCAR, στη διάρκεια ηλεκτρονικού παιχνιδιού, αγνοώντας ότι βρίσκεται στον αέρα, χρησιμοποίησε επίσης την απαγορευμένη λέξη από «Ν». Οι χορηγοί του αποσύρθηκαν αυθημερόν, η ομάδα του τον απέλυσε την επόμενη μέρα, του αφαιρέθηκε η αγωνιστική άδεια και υποχρεώθηκε να παρακολουθήσει πολύμηνο πρόγραμμα ευαισθητοποίησης σε ζητήματα ρατσισμού, στη διάρκεια των οποίων μεταξύ άλλων ήρθε σε επαφή με τη μαύρη κοινότητα.
Ο Kyle Larson, του οποίου το μεσαίο όνομα είναι Miyata, καθώς η μητέρα του έχει Ιαπωνική καταγωγή, έλαβε πίσω την αγωνιστική του άδεια το 2021, οπότε προσελήφθη στην ομάδα Hendrick με την οποία κατέκτησε το Πρωτάθλημα NASCAR στα τέλη της χρονιάς.
Σε συνέντευξή του στο πρακτορείο Ηνωμένος Τύπος έθιξε το πολύ σημαντικό ζήτημα της αποκοπής ενός υπεραθλητή, όχι μόνο του αυτοκινήτου αλλά όλων των αθλημάτων, από τα προβλήματα των καθημερινών ανθρώπων: «Μεγάλωσα στη βόρεια Καλιφόρνια και το μόνο που έκανα στη ζωή μου ήταν αγώνες, ήμουν συγκεντρωμένος αποκλειστικά σε αυτό. Υπάρχουν ίσως πολλές εμπειρίες της αληθινής ζωής που δεν είχα την ευκαιρία να βιώσω, και ήμουν αμαθής και ανώριμος όσον αφορά το πόσο μπορεί να πληγώσει μια λέξη κάποιους ανθρώπους».
Ο Jacques Villeneuve, Παγκόσμιος Πρωταθλητής Formula 1 του 1997 και νικητής των 500 Μιλίων της Ινδιανάπολης του 1995, καθώς είναι πολύτεκνος πλέον, με 5 παιδιά από τους 3 γάμους του, ρωτήθηκε πρόσφατα από το επίσημο δίκτυο της Formula 1 αν ο μικρότερος γιος του, που φέρει το όνομα του θρυλικού παππού του, Gilles, πρόκειται να τρέξει στα καρτ, και η απάντηση που έδωσε παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον: «Δεν εγκρίνω κάτι τέτοιο. Για να συμμετάσχει ένα παιδί στην υψηλή κατηγορία του κάρτινγκ χρειάζεται πλέον μισό εκατομμύριο, και είναι παιδιά, υποτίθεται ότι πρέπει να διασκεδάζουν.
Μου φαίνεται κακή διαπαιδαγώγιση. Αν θέλει να κάνει κάρτινγκ, ας το κάνουμε ως παιχνίδι. Παιδί έκανα σκι, σε καρτ έτρεξα πρώτη φορά στα 14, δεν είναι το καλύτερο σχολείο. Έχει καταλήξει υποχρεωτικό για κάποιον που θέλει να φτάσει στις κατηγορίες επιπέδου Formula επειδή οι ομάδες σου ζητάν εμπειρία στο κάρτινγκ, αλλά στην πραγματικότητα πρόκειται για κάτι που οδηγείται τελείως διαφορετικά. Σου μαθαίνει μεν να μάχεσαι, όμως κοίτα τους πρωταθληματικούς αγώνες καρτ, βλέπεις κανένα παιδί να διασκεδάζει εκεί; Όχι, μοιάζουν με θυμωμένους 30άρηδες όλη την ώρα, είναι όλο λάθος, είναι πολύ πολύ λάθος, από παιδαγωγικής πλευράς».
Ο Lando Norris διατηρεί το ρεκόρ του νεότερου Άγγλου που πήρε ποτέ εκκίνηση στη Formula 1 -19 ετών το 2019. Το περασμένο φθινόπωρο, καλεσμένος σε πρωινή εκπομπή της Βρετανικής τηλεόρασης, ανοίχτηκε και μίλησε για την ψυχολογική πίεση που ασκεί η Formula 1 στους οδηγούς της: «Φαντάζομαι, οι άνθρωποι που μας βλέπουν στην τηλεόραση δεν κατανοούν το στρες που περνά ένας οδηγός. Για αρκετό διάστημα πάλευα με την κατάθλιψη, και με το ερώτημα, αν δεν τα καταφέρω να φτάσω ως τη Formula 1, κι αν δεν είμαι αρκετά καλός ώστε να μείνω;
Δεν έχω μάθει να κάνω κάτι άλλο στη ζωή μου. Ήμουν πολύ νέος και είχαν πέσει όλα τα βλέμματα πάνω μου, δε μπορούσα να το διαχειριστώ κι αυτό είχε το ψυχολογικό του τίμημα. Ευτυχώς, με βοήθησαν από την ομάδα μου και από οργάνωση ψυχικής υγείας να το ξεπεράσω».
Ο Πρόεδρος της FIA, Bin Sulayem, ζήτησε από τους οδηγούς να αποφεύγουν τις δημόσιες δηλώσεις για αυτά τα ζητήματα, πιστεύουμε όμως ότι θα ήταν καλύτερα να συμβεί ακριβώς το αντίθετο, να πέσει άπλετο φως ώστε, όπου απαιτηθεί, να γίνουν οι δέουσες παρεμβάσεις.
Τον Απρίλιο ο 15χρονος Ρώσος Artem Severiukhin, στο βάθρο του νικητή αγώνα καρτ στο Πορτιμάο, κάνει έναν χαιρετισμό που φαίνεται ως ναζιστικός. Ο ίδιος, με βίντεο στο οποίο κυριολεκτικά κλαίει και οδύρεται, υποστηρίζει πως ήταν απλώς ένας αδέξιος χαιρετισμός προς τους μηχανικούς του, όμως δεν έγινε πιστευτός, ούτε από την ομάδα του που τον απέλυσε μόλις κυκλοφόρησε ευρέως το βίντεο, ούτε από την FIA η οποία, ύστερα από έρευνα, αποφάσισε να του αφαιρέσει τη νίκη.
Δε γνωρίζουμε αν θα έχει δεύτερη ευκαιρία, και κάτω από ποιες προϋποθέσεις, ή αν εδώ τελείωσε η καριέρα του. Τίθεται όμως το ερώτημα, έχει πλήρη συνείδηση των ενεργειών του ένας 15χρονος, ή πρέπει να του αναγνωρισθεί το ελαφρυντικό της ηλικίας και να αναζητηθούν στο περιβάλλον του ευθύνες ενδεχόμενης πλημμελούς επιμέλειας;
Υπάρχει όμως μια δραματική ιστορία ενός εφήβου, ο οποίος το 2017, λίγες εβδομάδες πριν την ενηλικίωσή του, σε αγώνα Formula 4 στο Ντόνιγκτον, έχασε και τα 2 του πόδια. Πρόκειται για τον Βρετανό Billy Monger. Επιπλέον, καθώς οι γονείς του είχαν ρίξει όλα τους τα κεφάλαια στο κόστος της αγωνιστικής του καριέρας, απαιτήθηκε έρανος για τα νοσήλεια, στον οποίο αμέσως ανταποκρίθηκαν αρκετοί οδηγοί Formula 1.
Υπό την προστασία του Lewis Hamilton, ο Monger επέστρεψε στους αγώνες το 2018 και η FIA προσάρμοσε τους κανονισμούς ώστε να μπορεί να αγωνίζεται, όμως οι επιτυχίες ήταν λιγοστές (κάποια βάθρα στη Formula 3 και νίκη στο Πω με Euroformula), οπότε σταμάτησε τους αγώνες το 2019. Σήμερα εργάζεται ως τηλεσχολιαστής Παραολυμπιακών Αγώνων, παραμένει όμως ένας άνθρωπος που υποχρεώνεται να ζήσει όλη την ενήλικη ζωή του χωρίς πόδια, από ένα ατύχημα που έπαθε ανήλικος.
Πλέον στη Formula 1 έχουν θεσπισθεί τα 18 έτη ως ελάχιστο όριο ηλικίας για τους αγωνιζόμενους, όπως και στο NASCAR ήδη μια δεκαετία πίσω. Μήπως όμως να τεθεί αυτό το όριο σε όλες τις κατηγορίες αυτοκινήτου, και να θεσπιστεί επίσης ένα ελάχιστο όριο ηλικίας, ας πούμε στα μέσα της εφηβείας, και για τον πρωταθληματισμό στο κάρτινγκ;
Αν κοιτάξουμε τη μέση ηλικία των αγωνιζομένων στη Formula 1, θα δούμε ότι ήταν 39 έτη στην αυγή της το 1950, σταθεροποιήθηκε στα 30κάτι για 4 δεκαετίες μετά το 1960 και έχει τώρα τις δύο τελευταίες δεκαετίες που μειώνεται διαρκώς, σταθερά κάτω από τα 30. Προσφέρουν άραγε περισσότερο θέαμα οι σύγχρονοι οδηγοί, που η σκέψη τους έχει σε σημαντικό βαθμό «προγραμματιστεί» από την παιδική ηλικία στο κυνήγι του αποτελέσματος, σε σχέση με τους χαρακτήρες παλαιότερων εποχών;
Ο Max Verstappen διανύει ήδη τον 8ο χρόνο του στη Formula 1, και είναι μόλις 24 ετών, όσο ήταν ο Ayrton Senna την 1η του χρονιά, με την Toleman. Ασφαλώς, ειδικά φέτος, με τη σωματική καταπόνηση που φέρνει ο δελφινισμός (porpoising) οι νέοι οδηγοί πλεονεκτούν σημαντικά σε σχέση με τους παλαιότερους, όμως αυτό αποτελεί μια παρενέργεια των νέων κανονισμών που αναμένεται να διορθωθεί οπότε, χάρη στους σύγχρονους τρόπους εκγύμνασης, οι υπεραθλητές της Formula 1 θα μπορούν ίσως να φτάνουν τα 40 ακμαιότατοι, όπως ο Fernando Alonso.
Όπως σε όλα τα θηλαστικά, όταν ένα παιδί παίζει, στην πραγματικότητα αναπτύσσει το σώμα και το νου του, ενώ εξερευνεί και αποκωδικοποιεί τον κόσμο που το περιβάλλει. Στη διάρκεια του παιχνιδιού ίσως θελήσει να αναμετρηθεί με άλλα παιδιά. Όμως, άλλο τα παιδιά που αυθόρμητα ανταγωνίζονται μεταξύ τους και άλλο το παιδί που κάνει πρωταθλητισμό, έχοντας συχνά έναν πατέρα και έναν μάνατζερ ή προπονητή να το πιέζουν για επιδόσεις.
Με αυτό το τελευταίο, μήπως θα έπρεπε να γενικευτεί, σε όλα τα αθλήματα, ο νόμος της ελάχιστης ηλικίας πριν αρχίσει το κυνήγι των επιδόσεων; Ας ζήσει το παιδί φυσιολογικά παιδικά χρόνια, ας ολοκληρώσει τις υποχρεωτικές του σπουδές, στα 15, και ύστερα, σε μια ηλικία που πλέον μπορεί πιο εύκολα να πει «όχι», ας επιλέξει να δοκιμάσει τον πρωταθληματισμό στο αγαπημένο του άθλημα.
Για τους θεατές το θέαμα ίδιο θα είναι, αφού όλοι οι αθλητές θα έχουν αρχίσει σε παραπλήσια ηλικία, και μάλιστα ίσως πιο ωραίο, αφού θα προσφέρει όχι μόνο σύγκριση επιδόσεων αλλά ενδεχόμενα και σύγκρουση διαφορετικών χαρακτήρων που θα έχουν προλάβει να ολοκληρωθούν, όπως φερ’ ειπείν συνέβη μεταξύ Niki Lauda και James Hunt το 1976.
Ειδικότερα δε στο μηχανοκίνητο αθλητισμό, πρέπει να αναζητηθούν φτηνές φόρμουλες για τα νέα παιδιά, γιατί με το δυσθεώρητο πλέον κόστος του σύγχρονου πρωταθληματικού κάρτινγκ, κινδυνεύουμε να βλέπουμε μόνο αγώνες μεταξύ εύπορων κληρονόμων. Ιστορικά η Formula 1 στηρίχθηκε κυρίως σε παιδιά ταπεινών οικογενειών, Fangio, Clark, Prost, Schumacher, και στα πρόσφατα χρόνια Vettel και Hamilton. Μα αυτό αποτελεί από μόνο του ένα άλλο θέμα._ Β. Γ.
