28 χρόνια από την πιο πένθιμη μέρα στην ιστορία του αθλήματος, θυμόμαστε τον ταχύτερο ίσως άνθρωπο που έπιασε ποτέ τιμόνι.
21 Μαρτίου 1960, Σάο Πάολο, Βραζιλία – 1 Μαΐου 1994, Ίμολα, Ιταλία
To 1983 ένας νεαρούλης, που πρωταγωνιστούσε στο Βρετανικό Πρωτάθλημα Formula 3, πλησίασε τον Sir Frank Williams, του οποίου τα αυτοκίνητα είχαν πάρει τα προηγούμενα 3 χρόνια 2 Παγκόσμια Πρωταθλήματα Οδηγών Formula 1 και άλλα 2 Κατασκευαστών, και του ζήτησε να τον πάρει στη Williams, ισχυριζόμενος ότι υπάρχουν ομάδες που τον θέλουν με συμβόλαιο για τα επόμενα 10 χρόνια.
Πείτε το ευθύτητα, πείτε το θράσος, πάντως πέτυχε το σκοπό του, γιατί ο Sir Frank του απάντησε ότι ναι μεν παίρνουν μόνο έμπειρους οδηγούς, αλλά πάντως αν θέλει ας έρθει να δοκιμάσει μια Williams στην πίστα του Ντόνινγκτον, εκείνη την εποχή που ήταν ελεύθερες οι δοκιμές.
Ο Ayrton Senna Da Silva, γιατί αυτός ήταν ο νεαρός, πήγε από τα χαράματα, ώστε να γνωριστεί με τους μηχανικούς. Βγήκε στην πίστα στις 9 το πρωί, που ήρθε κι ο Sir Frank.
Του φάνηκε με μιας χαοτική η διαφορά ισχύος σε σχέση με τη Formula 3, αφού ποτέ δεν είχε οδηγήσει έστω Formula 2. Ύστερα όμως από 10 μόλις γύρους ήταν ήδη γρήγορος σαν να οδηγούσε Formula 1 από παλιά. Θυμόταν ο Sir Frank: «Στον 27ο γύρο του ήταν ήδη 1 δευτερόλεπτο πιο γρήγορος από τους κανονικούς μας οδηγούς».
Ακριβώς 10 χρόνια αργότερα, στην ίδια πίστα, για το Grand Prix της Ευρώπης, ο Ayrton Senna, όπως είχε απλοποιήσει πλέον το όνομά του, έκανε υπό βροχή αυτό που ως τις μέρες μας θεωρείται ο πιο συναρπαστικός γύρος στα 72 χρόνια της Formula 1 (lap of gods, γύρο των θεών, τον χαρακτηρίζουν), καθώς ανέβηκε 1ος από 5ος, προσπερνώντας μάλιστα στο διάβα του τρεις Παγκόσμιους Πρωταθλητές.
Πολλοί, ίσως οι περισσότεροι, φίλοι του αθλήματος τον θεωρούν ως τον ταχύτερο άνθρωπο που έπιασε ποτέ τιμόνι. Τα 3 Παγκόσμια Πρωταθλήματα που πήρε στα 10 χρόνια που πρόλαβε να τρέξει, δεν αφηγούνται πόσο γρήγορος ήταν. Για να ακριβολογούμε, πρέπει να πούμε ότι πήρε το Πρωτάθλημα τις 3 από τις 4 όλες κι όλες χρονιές που είχε ανταγωνιστικό αυτοκίνητο, δηλαδή το 1988, ‘90 και ‘91, όλες με McLaren Honda, και το έχασε μόνο το 1989, με τρόπο αμφισβητήσιμο, όχι στην πίστα αλλά σε αίθουσες εκδίκασης εφέσεων.
Οι 41 νίκες του, ούτε κι αυτές περιγράφουν όλη την αλήθεια. Γιατί τις πήρε έχοντας σπουδαίους αντιπάλους όπως ο Alain Prost, o Nelson Piquet, o Nigel Mansell κι ο Michael Schumacher. Τις 6 από αυτές τις νίκες, που πήρε στα χρόνια που οδηγούσε για τη Lotus (1985, ‘86 και ‘87) είναι αμφίβολο αν θα τις έπαιρνε άλλος. Και στην τελευταία του πλήρη σεζόν στη Formula 1, το 1993, πήρε 5 νίκες έχοντας τον V8 της Ford προδιαγραφών 1992, ενώ ο Schumacher που είχε τον καινούργιο V8 την ίδια χρονιά νίκησε μόνο 1 αγώνα.
Την πρώτη του σεζόν, το 1984, οδηγώντας την ουραγό Toleman, ο Ayrton Senna πήγαινε για νίκη στην καταρρακτώδη βροχή του Μονακό, πλησιάζοντας στην 1η θέση με καταιγιστικό ρυθμό, πριν οι οργανωτές διακόψουν εσπευσμένα τον αγώνα και δώσουν τη νίκη στον Prost. Ναι, ο καιρός ήταν πράγματι άσχημος, μα έτσι ήταν από την εκκίνηση. Αν όμως άφηναν ένα γύρο ακόμα, θα νικούσε ο Senna.
Έτσι κι αλλιώς, ο Ayrton Senna νίκησε 6 φορές στα επόμενα χρόνια το Grand Prix του Μονακό, ρεκόρ που στέκει ακατάρριπτο ως τις μέρες μας.
Πώς κατόρθωνε να είναι τόσο γρήγορος; Οι αναλύσεις εκείνων των βίντεο με σύγχρονα προγράμματα, δείχνουν ότι διάλεγε τις απόλυτα γρήγορες γραμμές, καθώς πλησίαζε τις μπαριέρες στα 2,5 εκατοστά ενώ άλλοι Πρωταθλητές δεν τολμούν να πλησιάσουν κάτω από τα 5 εκ. Η εύλογη απορία είναι, πώς κατόρθωνε να το κάνει αυτό, και να χάνει ελάχιστες φορές τον έλεγχο; Ο ίδιος έλεγε ότι αφηνόταν στα χέρια του Θεού, «Deus», οδηγώντας μάλλον με το υποσυνείδητο, αυτό που λέμε «περνούσε στη ζώνη» (zone).
Ο Gerhard Berger ήταν ο καλύτερος φίλος του: «Το μεγαλύτερο προσόν του ήταν το εγκεφαλικό μέρος. Έφτανε σε τόσο υψηλό επίπεδο αυτοσυγκέντρωσης που κανείς μας δε μπορούσε να αντιληφθεί πώς το πετύχαινε».
Ο μετέπειτα τηλεσχολιαστής του Eurosport John Watson ήταν οδηγός της McLaren: «Στις κατατακτήριες για το Μπραντς Χατς τo 1985 τον είχα μπροστά μου. Το αυτοκίνητό του έμοιαζε να χορεύει! Είχε τον έλεγχο να χορεύει το αυτοκίνητο. Ένας νέος οδηγός έκανε πράγματα που ούτε τα είχα σκεφτεί. Εκεί είπα, τι κάνω εδώ, δεν έχω πια θέση στη Formula 1».
Υπάρχει ένα ρεκόρ που παραδοσιακά θεωρείται ότι περιγράφει τον απολύτως πιο γρήγορο οδηγό, και είναι αυτό της pole position, του ταχύτερου γύρου δηλαδή στις κατατακτήριες δοκιμές. Γιατί, αυτός ο ένας γύρος που τα δίνει κανείς όλα, πλησιάζει να αποτυπώσει την απόλυτη ταχύτητα. Το ρεκόρ περισσότερων pole είχε στοιχειώσει από τα χρόνια του ’60, με κάτοχο τον θρυλικό Jim Clark. Ουδείς μπόρεσε να το απειλήσει για τρεις δεκαετίες, ώσπου ήρθε ο Ayrton Senna.
Για σύγκριση, ο Prost και ο Mansell, αν και έτρεξαν περισσότερους αγώνες από τον Senna, πέτυχαν τις μισές του pole. Το ρεκόρ του Senna το κατέρριψε τελικά ο Μ.Schumacher, χρειάστηκε όμως να τρέξει σχεδόν διπλάσιους αγώνες.
Σήμερα το ίδιο αυτό ρεκόρ κατέχει ο Lewis Hamilton, που αναγνωρίζει τον Senna ως ίνδαλμά του, έμπρακτα, έχοντας το κράνος του στα χρώματα του κράνους του Senna.
«Θυμάμαι πού ήμουν και τι έκανα όταν έμαθα ότι ο Ayrton Senna σκοτώθηκε», λέει σήμερα ο Hamilton. «Μπορώ να σας πάω τώρα ακριβώς στο σημείο που βρισκόμουν».
Η αλήθεια είναι ότι 28 χρόνια μετά, δεν υπάρχει φίλος της ταχύτητας που να μη θυμάται πού ήταν και τι έκανε την Πρωτομαγιά του 1994, όταν έμαθε πως ο Ayrton Senna έχασε τη ζωή του στην Ίμολα.
Παράλληλα, απλοί άνθρωποι που δεν είναι στενοί φίλοι του αθλήματος, παρουσιάζουν το σπάνιο φαινόμενο της ομαδικής παραμνησίας (λέγεται και «Mandela effect») και νομίζουν ότι είδαν ζωντανά στην τηλεόραση τον θάνατό του, τόσο συγκλονιστική ήταν η είδηση. Στην πραγματικότητα, η ελληνική τηλεόραση δεν έδειχνε καν τον αγώνα και, ακόμα και στις χώρες που είδαν τον αγώνα ζωντανά, η είδηση του θανάτου ανακοινώθηκε δύο ώρες μετά τον τερματισμό, γι αυτό υπήρξαν πανηγυρισμοί στο βάθρο των νικητών.
«Ο Ayrton Senna θα γινόταν Πρόεδρος της Βραζιλίας», έλεγε με σιγουριά ο Sir Frank Williams. «Όχι μόνο επειδή ήταν τόσο δημοφιλής, αλλά επειδή η σκέψη του βρισκόταν πάντα ένα βήμα εμπρός από τη σκέψη όλων των άλλων».
Και θα γινόταν καλός Πρόεδρος, επειδή νοιαζόταν για τη χώρα του και αγαπούσε όλο τον κόσμο, και κυρίως τα παιδιά.
Μα ήρθε η Ίμολα το 1994. Το Σάββατο, στις κατατακτήριες, η Formula 1 θρήνησε τον Roland Ratzenberger, τον πρώτο της νεκρό στη διάρκεια αγωνιστικού τριημέρου μετά από 12 χρόνια.
Ο Senna αναστατώθηκε και πρότεινε να επανενεργοποιήσουν τον Σύνδεσμο Οδηγών Formula 1, με θέμα την ασφάλεια. Τηλεφώνησε στη μνηστή του, Adriane Galisteu, στη Βραζιλία, και της εκμυστηρεύτηκε ότι δεν αισθανόταν άνετα να τρέξει. Ο αξέχαστος Sid Watkins, ο περίφημος καθηγητής νευροχειρουργικής και επίσημος γιατρός τότε της Formula 1, στενός φίλος του Senna, του είπε, «έχεις κερδίσει τη δόξα σου, σταμάτα, πάρε ένα καλάμι να πηγαίνουμε μαζί για ψάρεμα».
Το ίδιο βράδυ πάντως δείπνησε με παρέα Βραζιλιάνων και η διάθεσή του άλλαξε. Και ξημέρωσε η Κυριακή. «Με χαιρέτησε από μακριά εκείνο το πρωί», λέει ο Prost, ο πιο μεγάλος του αντίπαλος. «Ποτέ δεν το έκανε, ήταν διαφορετικός εκείνη τη μέρα».
«Μιλήσαμε το πρωί στο τηλέφωνο», λέει η αδερφή του,Viviane Lalli. «Μου είπε πως μόλις ξύπνησε άνοιξε τυχαία τη Βίβλο σ ένα σημείο, κι εκεί διάβασε ότι εκείνη τη μέρα θα δεχόταν το μεγαλύτερο δώρο που υπάρχει, που είναι ο ίδιος ο Θεός».
Αμέσως πριν την εκκίνηση πήγε να μιλήσει με τον Berger, που εκκινούσε πίσω του με τη Ferrari, και του έδειξε τους tifosi: «Εσένα ζητωκραυγάζουν», του είπε χαμογελώντας. Ήταν τα τελευταία του λόγια. 7 γύρους δεν είπε λέξη στον ασύρματο.
Τόσα χρόνια μετά, δεν έχει δοθεί οριστική απάντηση, πώς έγινε το ατύχημα. Θεωρίες υπάρχουν μόνο, κάποιες περισσότερο, κάποιες λιγότερο τεκμηριωμένες.
Ο Sid Watkins με την ομάδα του έφτασε αμέσως κοντά του. Έγραψε στα απομνημονεύματά του: «Κοίταξα τις κόρες στα μάτια του και ήταν διεσταλμένες. Κατάλαβα ότι το τραύμα ήταν θανατηφόρο. Τον βγάλαμε από το αυτοκίνητο και καθώς τον ξαπλώναμε κάτω αναστέναξε και το σώμα του χαλάρωσε. Εκείνη τη στιγμή, μολονότι δεν είμαι θρήσκος, αισθάνθηκα την ψυχή του ν αποχωρίζεται»…
Πίσω, στο 1984, η Mercedes κάλεσε στο Νίρμπουργκρινγκ αρκετούς μεγάλους οδηγούς, ανάμεσά τους 10 Παγκόσμιους Πρωταθλητές Formula 1, σε αγώνα ενιαίου με τη νέα τότε 190E 2.3 16V. Αφηγούνταν ο Sir Stirling Moss: «Νικητής όλων των Πρωταθλητών με διαφορά ήταν ένας νεαρός που δεν είχα ξανακούσει, ο Ayrton Senna. Τον παρακολούθησα στα επόμενα χρόνια και έφτασε σε τόσο ψηλά επίπεδα οδήγησης που είχα δει μόνο στον Fangio».
Το 2019 ο Luca Di Montezemolo, για δεκαετίες ισχυρός άντρας της Ferrari, αφηγήθηκε στο επίσημο δίκτυο της Formula 1 μια άγνωστη ιστορία. Ένα ανοιξιάτικο βράδυ, μια Τετάρτη, ήρθε στο σπίτι του για δείπνο ο Ayrton Senna. Οι δυο τους συζήτησαν ενδεχόμενη μεταγραφή του στη Ferrari κι ο Montezemolo συμφώνησε να ψάξει τρόπους να σπάσει το συμβόλαιό του με τη Williams στα τέλη του 1994 ή το πολύ του 1995.
Μα δε χρειάστηκε. Η επόμενη Κυριακή ήταν η Πρωτομαγιά του 1994, η πιο στοιχειωμένη μέρα στην ιστορία του αθλήματος._ Β. Γ.