Οδικές σήραγγες: Πόσα γνωρίζουμε γι αυτές;

Οι οδικές σήραγγες πολλαπλασιάζονται με ιδιαίτερα γοργούς ρυθμούς τα τελευταία χρόνια στο ελληνικό οδικό δίκτυο. Σύμφωνα με τελευταίες μελέτες η χώρα κατατάσσεται πλέον στις πρώτες 5 θέσεις στην Ευρώπη σε αριθμό οδικών σηράγγων που ξεπερνούν τα 500 μ. Η συντριπτική πλειοψηφία των ελληνικών σηράγγων έχει κατασκευαστεί εντός της τελευταίας δεκαπενταετίας με τα πλέον σύγχρονα συστήματα ασφάλειας και προδιαγραφές. Παρά το γεγονός ότι η ασφάλεια των σηράγγων έχει αυξηθεί σημαντικά λόγω των σύγχρονων απαιτήσεων κατασκευής, οι γνώσεις των χρηστών για την οδήγηση εντός σηράγγων υπολείπονται ακόμα του επιθυμητού.

Στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος ΟΔΟΣ που διενεργείται με τη σύμπραξη του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, της ΕΓΝΑΤΙΑ ΟΔΟΣ ΑΕ, του ΕΚΕΦΕ-Δημόκριτος, του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και της ΤEKMON GEOMATICS με Επιστημονικά Υπεύθυνο τον Αναπληρωτή Καθηγητή της Σχολής Μηχανολόγων Μηχανικών ΕΜΠ Κωνσταντίνο Κηρυττόπουλο, διενεργήθηκε ευρεία έρευνα (ΔΕΙΤΕ ΤΗ ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ ΕΔΩ) για τις γνώσεις των χρηστών οδικών σηράγγων του ελληνικού οδικού δικτύου. Στην ομάδα του ΕΜΠ για τη διενέργεια της έρευνας των γνώσεων των χρηστών οδικών σηράγγων κύριο ρόλο είχαν οι ερευνητές κα Ελένη Γκούμα, Δρ Παναγιώτης Ντζερεμές και Δρ Γεώργιος Χατζηστέλιος. Η συλλογή των δεδομένων έγινε μεταξύ 01/10/2019 και 31/12/2019.

Το δείγμα της έρευνας ήταν 1.402 Έλληνες οδηγοί, εκ των οποίων 1220 (87%) άνδρες και 182 (13%) γυναίκες οδηγοί, με το μεγαλύτερο ποσοστό των ερωτώμενων να είναι μεταξύ 26 και 55 ετών (78,2%). Επιπρόσθετα, στην έρευνα έλαβαν μέρος 148 (10,6%) επαγγελματίες οδηγοί. Σχεδόν το 75% των συμμετεχόντων νιώθει σημαντικά μεγαλύτερη εξοικείωση με τις οδικές σήραγγες σε σχέση με πριν από 5-10 χρόνια κάτι που πιθανά οφείλεται στη μεγάλη αύξηση του αριθμού των οδικών σηράγγων. Παρ’ όλα αυτά, το 58,5% δηλώνει ότι δεν έχει ενημερωθεί σχεδόν ποτέ για την οδήγηση σε σήραγγες, ενώ μόλις το 16% ισχυρίζεται πως λαμβάνει συχνά κάποια ενημέρωση.

Αντικατοπτρίζεται, όμως, αυτή η ενημέρωση στις επιδόσεις των χρηστών; Η απάντηση, μετά από διερεύνηση των απαντήσεών τους, είναι ότι οι ενημερωμένοι χρήστες εμφανίζουν κάπως καλύτερη επίδοση στο σύνολο του ερωτηματολογίου αλλά πολύ μικρή βελτίωση στην κατηγορία «επίπεδο γνώσης» του ερωτηματολογίου σε σχέση με τους μη ενημερωμένους οδηγούς, διαφορά που δεν καθιστά ικανοποιητική την επίδοσή τους και αναδεικνύει την αναγκαιότητα για επανεξέταση και αναδιαμόρφωση της υπάρχουσας εκπαίδευσης / ενημέρωσης για την οδήγηση σε σήραγγες.

Η έρευνα εντόπισε, επίσης, το γνωστικό κενό των χρηστών των οδικών σηράγγων σχετικά με τους δίαυλους επικοινωνίας με το κέντρο ελέγχου. Οι χρήστες μοιάζει να μη γνωρίζουν ότι οι περισσότερες σήραγγες με μήκος πάνω από 500 μ τελούν υπο στενή παρακολούθηση και άμεση εποπτεία από ειδικό κέντρο ελέγχου το οποίο μπορεί να επικοινωνήσει με τους χρήστες με διάφορα μέσα. Το ραδιόφωνο αποτελεί ένα από τα λιγότερο διαδεδομένα μέσα, με τους οδηγούς να αγνοούν κατά 73,2% ότι το ραδιόφωνο του αυτοκινήτου μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε επείγουσες συνθήκες για να μεταφέρει κρίσιμες πληροφορίες (στις περισσότερες οδικές σήραγγες οι διαχειριστές των αυτοκινητοδρόμων μπορούν να «εκπέμψουν» μηνύματα μέσω ραδιοφώνου «πατώντας» πάνω σε δημοφιλείς συχνότητες). Από την άλλη πλευρά, ως πιο γνωστοί δίαυλοι επικοινωνίας αναδεικνύονται οι ηλεκτρονικές πινακίδες μεταβλητών μηνυμάτων, με ποσοστό 80,4%, ενώ ακολουθούν τα μεγάφωνα της σήραγγας, με αρκετά μεγάλη διαφορά, καθώς μόνο το 49,6% το επιλέγει σαν δυνάμει μέσο μετάδοσης πληροφοριών.

Όσον αφορά την αναμονή εντός οδικής σήραγγας (π.χ. σε περίπτωση μεγάλης συμφόρησης), αναδεικνύεται πως το 64,8% των χρηστών γνωρίζει ότι πρέπει να παραμείνει στο όχημά του, διατηρώντας σβηστή τη μηχανή. Αντιθέτως, το 21,3% δε συνειδητοποιεί ότι η αναμμένη μηχανή συμβάλλει στην επιβάρυνση της ατμόσφαιρας εντός της σήραγγας. Χαρακτηριστικό της έλλειψης γνώσης είναι ότι το 12,6% σε μία τέτοια συνθήκη θα προέβαινε στην παραμονή εκτός του οχήματός του και κοντά σε αυτό, εκθέτοντας τον εαυτό του σε κίνδυνο.

Εν συνεχεία, ανασκοπώντας τις σωστές προθέσεις συμπεριφοράς σε κρίσιμα γεγονότα, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι το 48,1% γνωρίζει ότι, αν είναι ασφαλές, πρέπει να προσπαθήσει να βγάλει το όχημά του από τη σήραγγα, αν αυτό αρχίσει να βγάζει καπνούς, ενώ, σε επικίνδυνη συνθήκη φωτιάς εντός της σήραγγας που απαιτείται εγκατάλειψη, μόνο το 18,3% γνωρίζει ότι πρέπει να αφήσει τα κλειδιά εντός του οχήματος, πριν το εγκαταλείψει.

Προχωρώντας στις λανθασμένες δυνητικές συμπεριφορές σε κρίσιμες συνθήκες, αναδεικνύεται πως το 42,4% και το 22,6% θα αγνοούσε τους κόκκινους σηματοδότες που θα άναβαν πάνω από τις λωρίδες κυκλοφορίας, εντός της οδικής σήραγγας και πριν την είσοδο σε αυτή αντίστοιχα. Επιπλέον, το 36,7% και το 19,7% δεν αντιλαμβάνεται τον επιπλέον κίνδυνο που μπορεί να προκαλέσει η όπισθεν πορεία και η αναστροφή αντίστοιχα. Τέλος, προκύπτει πως σε επικίνδυνο συμβάν με φλεγόμενο προπορευόμενο όχημα, το 28,4% θα υιοθετούσε επικίνδυνη συμπεριφορά.

Το φύλο, το επίπεδο σπουδών, η εμπειρία οδήγησης και το επαγγελματικό ή μη δίπλωμα οδήγησης αποτελούν πιθανούς παράγοντες που καθαρίζουν τις δυνητικές συμπεριφορές και τις επιδόσεις των συμμετεχόντων της έρευνας. Οι επιδόσεις των ερωτώμενων αξιολογήθηκαν συνολικά και οι ερωτώμενοι κατατάχθηκαν σε τέσσερις ομάδες ανάλογα με τις επιδόσεις τους (γνώσεις – συνήθειες οδήγησης – προθέσεις συμπεριφοράς). Αν και σχεδόν το 50% εμφάνισε πολύ ικανοποιητική επίδοση, υπάρχει ένα 40% που χρειάζεται επιπλέον εκπαίδευση.

Στο πλαίσιο του έργου ΟΔΟΣ μελετήθηκαν οι βέλτιστες πρακτικές, οι κανονισμοί και οι οδηγίες των διαχειριστών των αυτοκινητοδρόμων και προετοιμάστηκε το παρακάτω φυλλάδιο οδηγιών για την οδήγηση σε σήραγγες. Τονίζεται ότι το φυλλάδιο αυτό (στο τέλος της παρούσας έκθεσης) είναι ενδεικτικό και οι χρήστες θα πρέπει κάθε φορά να συμβουλεύονται τις οδηγίες των διαχειριστών των αυτοκινητοδρόμων και των Αρχών σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης.

Το ερευνητικό έργο ΟΔΟΣ και η σχετική δημοσκόπηση διενεργούνται στο πλαίσιο της Δράσης ΕΡΕΥΝΩ – ΔΗΜΙΟΥΡΓΩ – ΚΑΙΝΟΤΟΜΩ και συγχρηματοδοτήθηκαν από την Ευρωπαϊκή Ένωση και εθνικούς πόρους μέσω του Ε.Π. Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα & Καινοτομία (ΕΠΑνΕΚ) (κωδικός έργου: Τ1ΕΔΚ-02374).

• ΟΔΟΣ-Γνώσεις-Χρηστών-Σηράγγων.pdf