Tο τρικινητήριο Ford Tri-Motor, που λόγω της ιδιαίτερης εμφάνισής του απέκτησε το υποκοριστικό «χήνα» (the tin goose), ήταν ένα από τα πρώτα αμερικανικά αεροσκάφη στα χρονικά που εξυπηρετούσαν επιβατικές πτήσεις.
Η παραγωγή του αεροπλάνου, η οποία αρίθμησε συνολικά 199 μονάδες, άρχισε το 1926 και ολοκληρώθηκε στις 7 Ιουνίου 1933. Η ιστορία του, μια από τις πιο γοητευτικές των πρώτων ημερών της πολιτικής αεροπορίας, ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του ’20. Σύμφωνα με όσα αναφέρει το βιογραφικό του, μια ομάδα 20 επενδυτών με επικεφαλής τον Henry Ford και τον γιό του Edsel, αποφάσισε να τοποθετήσει τα χρήματά της στην εταιρεία κατασκευής αεροσκαφών Stout Metal Airplane Company.
Ιδιοκτήτης της ήταν ο πολυμήχανος σχεδιαστής και μηχανικός αεροσκαφών William Bushnell Stout, γνωστός μας και από το πρωτοποριακό minivan Scarab, που παρουσίασε λίγα χρόνια αργότερα στον κόσμο της Αυτοκίνησης. Κάθε επενδυτής χρηματοδότησε την αρχική συμφωνία για τη δημιουργία του αεροπλάνου με 1.000 δολάρια. Πολύ επιδέξιος και καλός πωλητής ο Stout, είχε μελετήσει τη δουλειά του Γερμανού Hugo Junkers, του πρώτου που χρησιμοποίησε κράματα από ελαφρό μέταλλο για την κατασκευή της ατράκτου (μέχρι τότε, το υλικό που κυριαρχούσε ήταν το ξύλο). Η μεταλλική κατασκευή δεν ήταν μια επαναστατική ιδέα, αλλά ήταν σίγουρα η πιο προχωρημένη από τις καθιερωμένες τεχνικές κατασκευής της δεκαετίας του ’20. Ο Junkers είχε αντιληφθεί τα πλεονεκτήματα του μετάλλου στην ακαμψία που έπρεπε να έχει η άτρακτος και στην συνολική ασφάλεια του αεροπλάνου κι ο William Stout κατάλαβε πως ο Ευρωπαίος καθηγητής είχε δίκιο.
Σταδιοδρομία
Το 1925, η Ford στα πλαίσια της συμφωνίας που είχε κάνει, αγόρασε την Stout και τα σχέδια των αεροσκαφών της. Στη συνέχεια ο αρχικός σχεδιασμός του μονοκινητήριου αεροπλάνου μετατράπηκε κατά το δοκούν, με τελικό αποτέλεσμα το 3-ΑΤ, που χρησιμοποιούσε τρεις αερόψυκτους αστεροειδείς κινητήρες της Curtiss-Wright. ‘Ομως το πρωτότυπο των δοκιμών επέδειξε φτωχά αποτελέσματα, ενώ μια πυρκαγιά προκάλεσε την ολοσχερή καταστροφή όλων των προηγούμενων σχεδίων. Έτσι, οι ιθύνοντες της παραγωγής κατέληξαν στους τύπους 4-AT και 5-AT. Η βασική έκδοση 4-ΑΤ έπαιρνε κίνηση από τρία αερόψυκτα μηχανικά σύνολα της Wright και η συνολική της παραγωγή ανήλθε σε 79 μονάδες, ενώ η 5-ΑΤ που κατασκευάστηκε σε 116 μονάδες ήταν πιο αργή σε ταχύτητα ταξιδίου στοχεύοντας στη μεγαλύτερη άνεση για τους επιβάτες, παρά το γεγονός ότι έφερε ισχυρότερους κινητήρες της Pratt & Whitney (τα τέσσερα αεροσκάφη που απομένουν ως τον τελικό αριθμό των 199 ήταν πειραματικά, με το ένα από αυτά να εξυπηρετεί την Αεροπορία Στρατού των ΗΠΑ).
Στα τέλη της δεκαετίας του ’20 η Ford ήταν ο μεγαλύτερος κατασκευαστής εμπορικών αεροσκαφών στον κόσμο, αυτό όμως δεν κράτησε πολύ, αφού το τέλος ήταν κοντά. Ο τερματισμός της παραγωγής των τρικινητήριων αεροπλάνων της Ford οφείλεται στην ταχεία ανάπτυξη της αεροπορικής τεχνολογίας, στην παρουσίαση του πολύ ανώτερου Douglas DC-2 που σχεδιάστηκε το 1932, αλλά και στον θάνατο του προσωπικού πιλότου του Henry Ford Harry J. Brooks σε μια δοκιμαστική πτήση. Όλα αυτά μαζί απογοήτευσαν τον ηγέτη της Ford και τον οδήγησαν στην απώλεια του ενδιαφέροντός του για την πολιτική αεροπορία. Ωστόσο, η εταιρεία του δρομολόγησε την παρουσίαση ενός νέου μονοθέσιου αεροσκάφους περιφερειακών μεταφορών, του Ford Flivver ή Sky Flivver, το οποίο είχε σχεδιαστεί σε μορφή πρωτοτύπου, αλλά ποτέ δεν έφτασε στην παραγωγή. Όμως, το Trimotor δεν έμελλε να είναι η τελευταία δραστηριότητα της Ford στον τομέα των αεροσκαφών. Κατά τη διάρκεια του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, το μεγαλύτερο εργοστάσιο κατασκευής αεροσκαφών του κόσμου χτίστηκε στο εργοστάσιο Willow Run της Πολιτείας του Μichigan, όπου η Ford παρήγαγε χιλιάδες βομβαρδιστικά B-24 Liberator, κατόπιν αδείας από την Consolidated Aircraft.
Ευελιξία και ανθεκτικότητα
Το Ford Trimotor, που πωλήθηκε σε όλο τον κόσμο και προτιμήθηκε από 100 περίπου αεροπορικές εταιρείες, είχε σχεδιαστεί για την αγορά της πολιτικής αεροπορίας. Ωστόσο, χάρις στην προσαρμοστικότητα και την ευελιξία του, υπηρέτησε με επιτυχία και σε στρατιωτικές μονάδες. Το πλήρωμά του περιλάμβανε τρία άτομα (πιλότο, συγκυβερνήτη, αεροσυνοδό) ενώ στη συνήθη διάταξη καθισμάτων του μετέφερε οκτώ ή εννέα επιβάτες. Επιπλέον, με την αφαίρεση θέσεων από την άτρακτο μπορούσε να αυξηθεί περαιτέρω η χωρητικότητα του φορτίου. Το πηδάλιο του αεροσκάφους ενεργοποιείτο από καλώδια που εκτείνονταν κατά μήκος της εξωτερικής επιφάνειάς του, ενώ υπήρχαν όργανα που είχαν επίσης τοποθετηθεί εξωτερικά, τα οποία συμβουλευόταν ο πιλότος κοιτάζοντας μέσα από το παρμπρίζ του. Ένα άλλο ενδιαφέρον χαρακτηριστικό ήταν η χρήση του χειροκίνητου φρένου. Όπως τα αυτοκίνητα και τα τρακτέρ της Ford, αυτά τα αεροσκάφη ήταν καλά σχεδιασμένα, σχετικά φθηνά και αξιόπιστα για την εποχή. Ο συνδυασμός της μεταλλικής δομής και των απλών συστημάτων οδήγησε στην καλλιέργεια της φήμης τους για ανθεκτικότητα. Ακόμη, το Ford Trimotor ήταν σε θέση να πετάξει και να προσγειωθεί σε απρόσιτες περιοχές, αφού μπορούσε αντί των τροχών να εφοδιαστεί με σκι ή πλωτήρες. Τέλος, μια μεγάλη υπηρεσία που πρόσφερε το εργοστάσιο του Detroit γενικότερα στην πολιτική αεροπορία μέσω του Trimotor, είχε να κάνει με την εισαγωγή των πρώτων απαραίτητων υποδομών της (στρώσιμο αεροδιαδιαδρόμων, ίδρυση τερματικών σταθμών για τους επιβάτες, υπόστεγα, ραδιοφωνική πλοήγηση).
Το τίμημα…
Στις 3 Σεπτεμβρίου 1929 ένα 5-ΑΤ της Transcontinental Air Transport με το όνομα The City of San Francisco, συνετρίβη στο όρος Taylor κοντά στο Νέο Μεξικό εξαιτίας μιας καταιγίδας και οι οκτώ επιβαίνοντες έχασαν τη ζωή τους. Στις 19 Ιανουαρίου 1930 ένα 5-AT της Maddux Air Lines συνετρίβη κοντά στο Oceanside της Καλιφόρνια λόγω δυσμενών καιρικών συνθηκών, σκοτώνοντας 16 άτομα. Στις 24 Ιουνίου 1935 ένα Trimotor της Servicio Aereo Colombiano συγκρούστηκε με ένα Trimotor της SCADTA στο αεροδρόμιο της Olaya Herrera κοντά στο Medellin. Aπό τους 20 επιβάτες των δύο αεροσκαφών, μόνο τρεις επέζησαν. Μεταξύ των νεκρών ήταν ο διάσημος Κολομβιανός τραγουδιστής Carlos Gardel (είναι αδύνατον να μην έχετε ακούσει το por una cabeza), αλλά και ο Γιώργος Χατζιδάκις, πατέρας του Έλληνα μουσικοσυνθέτη Μάνου Χατζιδάκι. «Όταν ακούω τραγούδια του Carlos Gardel, θυμάμαι πάντα τον πατέρα μου» είχε πει κάποτε σε συνέντευξή του ο μεγάλος μας συνθέτης….
Απόηχος
Το Ford Trimotor χρησιμοποιήθηκε εκτενώς από την Pan American Airways, για τις πρώτες διεθνείς προγραμματισμένες πτήσεις της από το Key West στην Αβάνα της Κούβας το 1927. Η Pan American επέκτεινε τη δράση του αεροπλάνου από τη Βόρεια Αμερική και την Κούβα στην Κεντρική και την Νότια Αμερική, στα τέλη της δεκαετίας του ’20. Στις αρχές της δεκαετίας του ’30 η φήμη του τρικινητήριου αεροπλάνου είχε φτάσει στο αποκορύφωμά της. Παρά τη διακοπή της παραγωγής του το 1933 και την εμφάνιση όλο και πιο σύγχρονων αεροσκαφών, το Trimotor διατήρησε το καλό του όνομα για πολλά ακόμη χρόνια. Έτσι, συνέχισε να υπηρετεί την πολιτική αεροπορία σε δεύτερης και τρίτης βαθμίδας αεροπορικές εταιρείες, πετώντας μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’60. Σε αυτό το βοήθησε και η ευελιξία του να μετατρέπεται από επιβατικό σε αεροσκάφος στρατιωτικών εφαρμογών την περίοδο του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, σε μεταφοράς φορτίου μετέπειτα ή ακόμα και σε ταχυδρομικό, καταφέρνοντας να επιμηκύνει την περαιτέρω σταδιοδρομία του. Στις ημέρες μας επιζούν 18 Trimotors, οκτώ από τα οποία έχουν ισχύοντα πιστοποιητικά αξιοπλοΐας._Φωτογραφίες: Ford Motor Company
Δείτε στο επισυναπτόμενο αρχείο κάτω από το album φωτογραφιών τα βασικά τεχνικά χαρακτηριστικά του αεροπλάνου