Η ζωή και το έργο του πρωτοπόρου του αεροδυναμικού σχεδιασμού Paul Jaray, που εκτός από αερόπλοια, μας κληροδότησε και μερικά από τα πιο εκπληκτικά αυτοκίνητα.
Γεννημένος τον Μάρτιο του 1889 στην αυτοκρατορική Βιέννη, στα τελευταία χρόνια της άλλοτε κραταιάς Αυστροουγγαρίας, ο Paul Jaray έδειξε από νωρίς την κλίση του στη μηχανολογία. Μετά το τέλος των σπουδών του στο «Maschinenbauschule» της πρωτεύουσας της Αυστρίας, εργάστηκε στο Πολυτεχνείο της Πράγας, ως βοηθός του καθηγητή Rudolf Dorfl. Αργότερα, ανέλαβε επικεφαλής μηχανικός της εταιρείας κατασκευής αεροσκαφών «Flugzeugbau» στο Friedrichshafen, σχεδιάζοντας με επιτυχία υδροπλάνα.
Το 1915 μεταπήδησε στην «Luftschiffbau Zeppelin», που είχε την έδρα της στην ίδια πόλη, επικεντρώνοντας την προσοχή του στον εξορθολογισμό του σχεδιασμού των αερόπλοιων. Το εργοστάσιο του κόμη Ferdinand von Zeppelin, που το επώνυμό του έγινε συνώνυμο αυτών των πτητικών κατασκευών, είχε τότε καταλήξει στις βασικές γραμμές των ιπτάμενων προϊόντων του. Ωστόσο, δεν υπήρχε ακόμη η απαραίτητη αξιοπιστία, εξαιτίας αστοχιών στο σχεδιασμό και τη δομή τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα των τεχνικών προβλημάτων της πρωτόλειας εκείνης εποχής ήταν το αερόπλοιο «LZ-4», το οποίο ύστερα από αρκετές επιτυχημένες πτήσεις στον ουρανό της Ελβετίας το 1908, κατέληξε να καταστραφεί λόγω φωτιάς στη φάση της προσγείωσης.
Ο ερχομός του Jaray έλυσε αυτά τα θέματα σε μεγάλο βαθμό κι αυτό φάνηκε καθαρά στο ωριμότερο και δικής του σχεδίασης «LZ-120 Bodensee», στο οποίο βασίστηκαν αργότερα αερόπλοια όπως το «LZ-127 Graf Zeppelin», το «LZ-130» και το «LZ 129 Hindenburg» (που καταστράφηκε στο διάσημο ατύχημα του 1937 στο Νew Jersey, στην προσπάθειά του να αγκυροβολήσει, έχοντας ήδη εκτελέσει με επιτυχία 10 υπερατλαντικά ταξίδια). Βέβαια, ο Paul δεν σταμάτησε εκεί, καθώς η διεξαγωγή περαιτέρω πειραμάτων στην αεροδυναμική σήραγγα της «Luftschiffbau Zeppelin» έδειξαν πως μπορούσε να εφαρμόσει τις αρχές του και στον τομέα της Αυτοκίνησης. To 1923 ο Jaray μετακόμισε μόνιμα στο Brunnen της Ελβετίας, στις όχθες της λίμνης της Λουκέρνης, ανοίγοντας δικό του τεχνικό γραφείο.
Stromlinien Karosserie Gesellschaft
Το 1927 ο Paul ίδρυσε την εταιρεία «Stromlinien Karosserie Gesellschaft», η οποία παρουσίασε πολυάριθμες μελέτες αυτοκινήτων με εφαρμοσμένη αεροδυναμική.
Τέσσερα χρόνια νωρίτερα είχε ολοκληρώσει το πρώτο από τα δικά του τετράτροχα, το «Ley-Jaray T6», με αμφιλεγόμενη αισθητική για τους μη γνωρίζοντες και με τετρακύλινδρο σε σειρά κινητήρα των 1.5 λίτρων.
Ακολούθησαν δεκάδες σχέδια και πρωτότυπα με το εμπορικό σήμα των Chrysler, Mercedes, Maybach, Apollo, Dixi, Audi, Adler, Jawa, Ford και Steyr. Δύο από αυτά, είναι τα πιο ξεχωριστά. Το πρώτο κατασκευάστηκε το 1933 στο πάτωμα μιας Mercedes «Typ 200», με την διαμόρφωση του αμαξώματος να υπογράφεται από την αμαξοποιία «Huber & Bruehwiler» της Λουκέρνης.
Το δεύτερο, η Maybach «SW35» με αμάξωμα επιμελημένο από τον καροσερίστα Hermann Spohn, είδε το φως της δημοσιότητας δύο χρόνια αργότερα. Tις ιδέες και τις αεροδυναμικές ευρεσιτεχνίες του Paul Jaray χρησιμοποίησαν κατόπιν αδείας δύο μεγάλοι κατασκευαστές οχημάτων της εποχής, η Tatra (στο μετέπειτα διάσημο «Τ34») και η Steyer (στο «Typ 55»).
O πολύνθετος Paul…
Πολυπράγμων και πολυτάλαντος, ο Jaray ενδιαφέρθηκε επίσης για την τεχνολογία του ραδιοφώνου και της τηλεόρασης. Το 1941 εργάστηκε για την αεροπορική εταιρεία «Farner AG» στο Grenchen της Ελβετίας, με αντικείμενο τον σχεδιασμό του πλαισίου του συστήματος προσγείωσης και των εισερχόμενων σε αυτό τροχών. Το 1944 ασχολήθηκε με τους αιολικούς σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος, ενώ μετέπειτα εξέδωσε μεγάλο αριθμό μελετών και διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, σχετικών με την αεροδυναμική.
Έκλεισε τη σταδιοδρομία του ως καθηγητής στο «Eidgenoessische Technische Hochschule» (Ελβετικό Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο Τεχνολογίας) στη Ζυρίχη. Έφυγε από τη ζωή το 1974, πλήρης ημερών, στο Saint Gallen.
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
