Αφιέρωμα στα μοντέλα που ίδρυσαν την κατηγορία των vans ανεξαρτήτως μεγέθους και με την επιτυχημένη σταδιοδρομία τους στην αγορά την επέβαλλαν στον παγκόσμιο χάρτη του αυτοκινήτου.
Στα τέλη του Μεσοπολέμου τα επαγγελματικού χαρακτήρα αυτοκίνητα, από πλευράς κατηγοριοποίησης, ήταν κατακερματισμένα. Δε μπορούσες να τα τοποθετήσεις κάπου ή να τους δώσεις πιο συγκεκριμένους χαρακτηρισμούς, με βάση το μέγεθος ή την κύρια αποστολή της κατασκευής τους. Οι έννοιες «van» και «vanette», θα ήταν πολύ δύσκολο να ανιχνευθούν τότε, με τις συγκεχυμένες αρμοδιότητες και τους πολλαπλούς ρόλους που είχε κάθε επαγγελματικό όχημα. Όσο για τους αριθμούς παραγωγής όλων τους, τηρουμένων των αναλογιών της εποχής, δεν ήταν κι άσχημοι. Για παράδειγμα, στην Ιταλία το 1939, από τα 68.907 αυτοκίνητα που συνολικά κατασκευάστηκαν, τα 13.329 ήταν επαγγελματικά.
Citroen TUΒ
Η χρονιά εκείνη φαίνεται να είναι πολύ σημαντική για τα vans, αφού τότε παρουσιάστηκε η πρώτη ολοκληρωμένη και σαφής πρόταση, από τη Citroen. Eπρόκειτο για το ΤUΒ, του οποίου τα δύο πρώτα γράμματα προέρχονταν από τα αρχικά των λέξεων «Traction Utilitaire», ενώ το τρίτο δήλωνε τον τύπο του (Type B). Με μηχανικά μέρη προερχόμενα από το Traction Avant, το ενός όγκου μοντέλο διέθετε στον εξοπλισμό του αυτό, που κανένα άλλο αυτοκίνητο δεν είχε υιοθετήσει πριν: πλαϊνή συρόμενη πόρτα. Το TU, που παρήχθη και στην έκδοση «Τype C» έμεινε στην παραγωγή μόνο μέχρι το 1941, υποκύπτοντας στα προβλήματα που έφερε στη Γαλλία η κατοχή της από τους Ναζί. Εκατό από τα αυτοκίνητα αυτού του τύπου μετατράπηκαν, την περίοδο 1941-1942, αποκλειστικά σε ηλεκτροκίνητα.
Citroen H-Type Van
Η πρώτη μεταπολεμική προσπάθεια της Citroen για την ανάπτυξη ενός van είχε πολύ διαφορετική τύχη, καθώς σημείωσε εμπορική επιτυχία και κατάφερε να μακροημερεύσει, παραμένοντας στη γκάμα της εταιρείας σε διάφορες ανανεωμένες εκδόσεις από το 1947 μέχρι το 1981. Κατασκευαζόταν στη Γαλλία και το Βέλγιο, που μαζί με την Ολλανδία αποτέλεσαν και τις σημαντικότερες αγορές του, ενώ η παραγωγή του αρίθμησε συνολικά 473.289 μονάδες. Προσθιοκίνητο και με τη θέση οδήγησης επάνω από τον κινητήρα και τον εμπρός άξονα, ιδέες που οπωσδήποτε είχαν μεταφερθεί από το TUB, το «H Van» χρησιμοποιούσε και εκείνο μηχανικά μέρη από το «Traction Avant». Αργότερα δανείστηκε κινητήρα και κιβώτιο ταχυτήτων από την «DS», ενώ τα στρογγυλά εμπρός φώτα του και το ταχύμετρό του δεν ήταν άλλα από του «2CV».
Volkswagen Transporter
To 1947 ήταν όμως και η χρονιά γένεσης ενός ακόμη van μοντέλου μικρών διαστάσεων, του πρώτου αυτού του είδους που έγινε παγκόσμια επιτυχία. Ο λόγος φυσικά για το «Τransporter T1». Την αρχική ιδέα είχε ο Ολλανδός εισαγωγέας της VW Μπεν Πον, στον οποίο ανήκουν και τα πρώτα σκίτσα. Με κινητήρα το γνωστό αερόψυκτο των 25 ίππων που διέθετε τότε η VW για το «Beetle» του Porsche, τοποθετημένο επίσης πίσω, το Τ1 ξεκίνησε να παράγεται στις 8 Μαρτίου 1950. Εννέα χρόνια αργότερα η ισχύς του αυτοκινήτου είχε πλέον φθάσει, ύστερα από διαδοχικές αναβαθμίσεις, στους 40 ίππους. Το 1962 το ωφέλιμο φορτίο του αυξήθηκε από τα 750 στα 1.000 κιλά, ενώ την επόμενη χρονιά εξοπλίστηκε με τον 1.5 κινητήρα των 51 ίππων, με τον οποίο εξαγόταν στις ΗΠΑ. H πρώτη γενιά του μοντέλου παρέμεινε στην αλυσίδα παραγωγής στη Γερμανία μέχρι το 1967, οπότε και έδωσε τη θέση της στο «Τ2». Από τότε, έως το 1975, η κατασκευή του συνεχίστηκε στις βιομηχανικές εγκαταστάσεις της VW Brasilia.
Citroen 2CV Furgonette
To 1950 στο Παρίσι έκανε την εμφάνισή της η επαγγελματική έκδοση του «2CV», που θα πρέπει να θεωρείται πρόγονος των σημερινών μοντέλων medium-vanette. Στους πιο κοντινούς ανταγωνιστές του, που ήταν το συνομήλικό του Αustin «A55 Half Ton Van» και το μεταγενέστερο «Morris Mini Van», υπερίσχυε ο χαρακτήρας του επιβατικού αυτοκινήτου. Αντίθετα, το «Furgonette», με δεδομένη τη βιομηχανική εμπειρία της Citroen στα επαγγελματικά οχήματα, όσο και στα θέματα της εμπορικής προώθησής τους, ανταποκρίθηκε θετικά στο ρόλο του. Όπως και το πολιτικό μοντέλο, αναβαθμίστηκε μηχανικά το 1955, αυξάνοντας τον κυβισμό του από τα 375 στα 425 κ.εκ. κι ανεβάζοντας την ισχύ του στους 12 ίππους. Παρέμεινε στη γκάμα της γαλλικής εταιρείας για περισσότερα από 25 χρόνια, δίνοντας τη θέση του το 1978 στο «Αcadiane», την Utilitaire έκδοση του «Dyane». Ο διάδοχος του 2CV Furgonette έμεινε στην παραγωγή για εννέα χρόνια, αριθμώντας συνολικά 253.393 μονάδες.
Το «L319» είναι ο πρόγονος του σύγχρονού μας «Sprinter». H Mercedes το παρουσίασε τον Σεπτέμβριο του 1955, εν μέσω του γερμανικού «οικονομικού θαύματος», την εποχή που καγκελάριος της χώρας ήταν ο Κόνραντ Αντενάουερ. Επί της ουσίας το «L319» ήταν το πρώτο van της εταιρείας κι η προσοχή που είχε δοθεί στην κατασκευή του και τους ωφέλιμους χώρους του ήταν ιδιαίτερη. O 1.8 λίτρων πετρελαιοκινητήρας του προερχόταν από το επιβατικό μοντέλο «180 D», απέδιδε 43 ίππους και έδινε στο αυτοκίνητο ανώτατη ταχύτητα 80 χλμ/ώρα. Από την επίσης επιβατική έκδοση «190» δανειζόταν και τον 1.9 λίτρων βενζινοκινητήρα του, ισχύος 65 ίππων, με τον οποίο έφθανε τα 95 χλμ/ώρα. Κατασκευαζόταν στη Γερμανία και στην Ισπανία, σε τέσσερα εργοστάσια. Παρέμεινε στη γκάμα της Μercedes μέχρι τα τέλη του 1967 και αρίθμησε συνολικά 120.000 μονάδες παραγωγής. Εμπορική επιτυχία είχαν επίσης και οι εκδόσεις του ως μικρού λεωφορείου.
Παρουσιάστηκε από τη Renault για πρώτη φορά το Μάιο του 1959, για να εκπροσωπήσει την εταιρεία στην κατηγορία των μικρών vans. Ήταν προσθιοκίνητο και χρησιμοποιούσε τον υδρόψυκτο κινητήρα του γνωστού μας «Dauhpine», τον οποίο είχε τοποθετημένο μπροστά και κάτω από τα πόδια του οδηγού. Δίνοντας περισσότερο έμφαση στην οικονομική λειτουργία και την πρακτικότητα, το μοντέλο υπηρέτησε για αρκετά χρόνια και ως ασθενοφόρο. Τον Ιανουάριο του 1962 αναβαθμίστηκε με τον κινητήρα των 1.108 κ.εκ., ενώ το ωφέλιμο φορτίο του αυξήθηκε από τα 600 στα 800 κιλά. Από τον Απρίλιο του 1968 εφοδιάστηκε με τον κινητήρα των 1.289 κ.εκ. και το ωφέλιμο φορτίο του έφτασε τα 1.000 κιλά, στην έκδοση «R 2137». Aποστρατεύτηκε οριστικά από τη γκάμα της εταιρείας τον Ιούνιο του 1980.
Ford Transit
Ο πρόγονος της πρώτης γενιάς του Τransit είναι κωδικοποιημένος από τη Ford Kολωνίας ως «FK 1000», με τον αριθμό να δηλώνει τα κιλά του ωφέλιμου φορτίου του. Το μικρό εκείνο βαν παρουσιάστηκε το 1953 και το 1961 απέκτησε την περισσότερο εύηχη ονομασία «Ford Taunus Transit». Η παραγωγή του σταμάτησε το 1965, ενώ τον Οκτώβριο της ίδιας χρονιάς εμφανίστηκε η πρώτη γενιά Τransit, ως αντικαταστάτης του ιδιαίτερα επιτυχημένου «Thames 400E» (με αυτό μεταφέρονταν τότε από πίστα σε πίστα τα μονοθέσια της Lotus F1 Team). Κατασκευαζόταν στη Μεγάλη Βρετανία, στο Βέλγιο, αλλά και στην Κίνα. Κυκλοφορούσε με κινητήρες βενζίνης 1.7 και 2.0 λίτρων, αλλά και με diesel από την Perkins. Εξοπλίστηκε και με τρίλιτρο V6, προκειμένου να ισχυροποιηθεί περισσότερο ως ασθενοφόρο και ως αστυνομικό όχημα. Το 1978 έδωσε τη θέση του στη δεύτερη γενιά, έχοντας ήδη κριθεί ως ένα από τα επιτυχημένα επαγγελματικά αυτοκίνητα της εποχής του.
Η ιστορία μας πηγαίνει μπροστά…
Στο κατώφλι της δεκαετίας του ’70 μια ολόκληρη κατηγορία αυτοκινήτων, τα vans, είχαν επιβληθεί στον επαγγελματικό κόσμο και είχαν κερδίσει άξια μια πολύ καλή θέση στην ευρωπαϊκή αγορά. Δύο από αυτά, το VW Transporter και το Ford Transit, παραμένουν ως ονομασίες στη γκάμα των εταιριών τους, εκπροσωπώντας με τα σημερινά μοντέλα τους τη σύγχρονη γενιά των vans. Άλλα που έχουν χαθεί ως ονόματα, άφησαν παρακαταθήκη στους διαδόχους τους αξιόπιστη λειτουργία, χιλιάδες ώρες δοκιμασμένης εργασίας σε πραγματικές συνθήκες, αντοχή στη χρήση και λυμένα προβλήματα. Και κυρίως, πολύ καλές ιδέες προς άμεση εφαρμογή, με αποτέλεσμα στους καιρούς μας κάθε γενιά επαγγελματικού αυτοκινήτου να είναι καλύτερη και πιο φιλική στον οδηγό από την προηγούμενη.