Η Formula 1 και η πολιτική έχουν σχεδόν άρρηκτη σχέση ανά τις δεκαετίες, και τα όσα συνέβησαν στο GP Νοτίου Αφρικής το ’85 είναι απόρροια αυτής.
Κατά τη δεκαετία του ’70 και του ’80, η διεθνής κοινότητα είχε πια αρχίσει να εξεγείρεται κατά του Apartheid συστήματος που διατηρείτο στη Νότια Αφρική.
Το απαρτχάιντ ήταν μια πολιτική των Λευκών που καθόριζε και επέβαλλε τη διάκριση των ανθρώπινων ομάδων μέσα στο κράτος βάσει φυλετικών κριτηρίων σε καθορισμένες γεωγραφικές περιοχές. Ο σκοπός του απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική ήταν η διατήρηση των λευκών στην εξουσία, στις οικονομικά και κοινωνικά ισχυρές θέσεις, κι ο διαχωρισμός τους από τους μαύρους, που παρέμεναν στο περιθώριο και την ένδεια.
Αυτό το σύστημα ήταν νόμος του κράτους από το 1948, όταν ανέβηκε στην εξουσία της χώρας το Εθνικό Κόμμα, μέχρι το 1991, όταν και καταργήθηκε.
Μέσα σε αυτά τα 43 χρόνια, η Νότια Αφρική είχε γίνει ο παρίας του πλανήτη, και μεταξύ άλλων και σε αθλητικό επίπεδο. Το 1961, η FIFA σταμάτησε να αναγνωρίζει την εθνική ομοσπονδία ποδοσφαίρου της χώρας. Το 1970, η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή την απέκλεισε από τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Το ίδιο συνέβη και σε άλλα αθλήματα, ακόμα και το πολύ δημοφιλές rugby.
Η μόνη αθλητική διοργάνωση που συνέχιζε να επισκέπτεται συστηματικά τη χώρα ήταν η Formula 1. Το σπορ έτρεξε για πρώτη φορά στο East London το 1964, και από το 1967 έκανε «σπίτι» του την πίστα του Kyalami. Έτσι πορεύτηκε μέχρι και τα μέσα του 1985, ενώ πιστεύεται πως από το 1979 η πίστα είχε περάσει στα χέρια του ισχυρού άνδρα της F1, Bernie Ecclestone.
Σαν να μην έφτανε αυτό, η φιλοκυβερνητική εφημερίδα Citizen ήταν ο μέγας χορηγός του Grand Prix, σφραγίζοντας με αυτόν τον τρόπο την αγαστή συνεργασία F1-καθεστώτος.
Το 1985, όμως, τα πράγματα έφτασαν σε οριακό σημείο. Απ’ την αρχή της χρονιάς υπήρχαν πιέσεις πανταχόθεν για την ακύρωση του αγώνα, το μποϊκοτάζ αυτού. Σε αυτήν την προσπάθεια πρωτοστάτησε η ομώνυμη ομάδα του Guy Ligier, που ήταν προσωπικός φίλος με τον τότε Πρόεδρο της Γαλλίας, Francois Mitterrand. Ο ίδιος ο Miterrand είχε ασκήσει πίεση στις γαλλικές ομάδες του grid, ζητώντας τους να μποϊκοτάρουν τον αγώνα.
Ο Jacques Lafitte, οδηγός της Ligier, είχε δηλώσει: «Ήθελα να τρέξω, υπήρξε το apartheid, αλλά ήταν πάντα καλύτερα να πάμε εκεί και να κάνουμε τα πράγματα καλύτερα για τους μαύρους».
Ο Enzo Ferrari, ο άνθρωπος που ηγείτο της πιο ισχυρής ομάδας στο σπορ, είχε δείξει κι αυτός τη διάθεσή του να μην κατέβει η ομάδα του στο Kyalami, με την προϋπόθεση ότι θα έκανε το ίδιο κι η McLaren:
«Αυτή τη στιγμή, το πρωτάθλημα κρίνεται ανάμεσα στη McLaren κι εμάς. Κι αυτοί προηγούνται. Αν η McLaren αποφασίσει να μην πάει στο Kyalami, δεν θα πάμε ούτε κι εμείς. Δεν θα θέλαμε να εκμεταλλευτούμε τη μη-συμμετοχή τους.»
Ενδεικτική του κλίματος ήταν η επιστολή ενός αναγνώστη στο Autosport, στο τεύχος της 26ης Σεπτεμβρίου:
«Η διοργάνωση ενός διεθνούς αθλητικού γεγονότος όπως είναι ένα Grand Prix στη Νότια Αφρική θα έρθει σαν μάννα εξ ουρανού για την κυβέρνηση της χώρας. Σε αυτήν την περίσταση, καλώς ή κακώς, η πολιτική κι ο αθλητισμός είναι αδιαχώριστα. Το να προσποιείται η FIA ότι δεν ισχύει κάτι τέτοιο, είναι όχι μόνο παράλογο, αλλά δείχνει και την αδιαφορία της στα διεθνή γεγονότα, κάτι για το οποίο εμείς οι φίλοι του motorsport ντρεπόμαστε βαθύτατα.»
Υπήρχε, φυσικά, κι η αντίθετη άποψη:
«Ο αθλητισμός ήταν πάντοτε και είναι και τώρα πάνω από την πολιτική… Ας είναι και στο Κιαλάμι, ή και στην Έσω Μογγολία, τι σημαίνει αυτό; Ο ανταγωνισμός είναι το μόνο σημαντικό θέμα.»
Τελικά, ο αγώνας έγινε, αν και με μερικές απώλειες.
Μόνο 20 οδηγοί πήραν εκκίνηση. Ο πρωταθλητής του 1980, Alan Jones, αποχώρησε μετά τις κατατακτήριες. Οι McLaren και Ferrari έτρεξαν χωρίς τα αυτοκόλλητα της Marlboro.
Ο δημοσιογράφος του Autosport, Nigel Roebuck, είχε σχολιάσει δηκτικά αυτήν την στάση:
«Είναι η υποκρισία που δεν αντέχω. Είναι η επιλεκτική ηθικολογία, η προσεκτική αφαίρεση ορισμένων χορηγών από τα μονοθέσια – άσχετα που τα προϊόντα τους είναι διαθέσιμα προς αγορά στη χώρα, και διαφημίζονταν πολύ περισσότερο εκτός της τηλεοπτικής μετάδοσης.»
Η επίσημη στάση της FIA πριν τον αγώνα έγινε σαφής με ανακοίνωσή της πριν την έναρξή του:
«Υπό τη σκιά διάφορων πολιτικών διαδηλώσεων που αφορούν την διοργάνωση του Grand Prix του Κιαλάμι και τις προσωπικές επιθέσεις κατά του κου Jean-Marie Balestre (που την Τρίτη 8 Οκτωβρίου εξελέγη πρόεδρος της FIA και την επόμενη μέρα πρόεδρος της FISA,) η Εκτελεστική Επιτροπή της FISA, το κυβερνών σώμα του σπορ σε όλον τον πλανήτη, δηλώνει ότι:
1.Ο Πρόεδρος Jean-Marie Balestre δεν έχει την εξουσία να ακυρώσει αυτοβούλως το Grand Prix στο Κιαλάμι
2. Αυτό το Grand Prix βρίσκεται στο πρόγραμμα της Formula 1 εδώ και 22 χρόνια
3. Το πρόγραμμα του 1985 αποτελείται από 16 Grand Prix και έχει δημοσιευθεί τον Οκτώβριου του 1984. Όλοι γνωρίζουν τη σύσταση του προγράμματος, και κανείς δεν αντιτάχθηκε στην παρουσία της Νότιας Αφρικής σε αυτό.
4. Οι κανονισμοί του Παγκοσμίου Πρωταθλήματος υποχρεώνουν τη FISA να σεβαστεί το διεθνές πρόγραμμα, και τους οδηγούς που λαμβάνουν μέρος σε αυτά τα 16 Grand Prix.
5. Κατά τη συνεδρίαση της 9ης Οκτωβρίου στο Παρίσι, παρουσία εκπροσώπων από 64 χώρες μέλη της FISA, μερικές εξ αυτών και από την Αφρική, καμία Εθνική Αθλητική Αρχή δεν ζήτησε την ακύρωση του Grand Prix Νοτίου Αφρικής.»
Μετά από εκείνον τον αγώνα (που κέρδισε ο Nigel Mansell με τη Williams), η F1 δεν επέστρεψε στη χώρα, με εξαίρεση τη διετία 1992-1993.
Ο Ecclestone ακόμα επαίρεται πως με προσωπική του βούληση αποσύρθηκε το σπορ από τη Νότια Αφρική, λέγοντας το 2008, όταν είχε βρεθεί σε δικαστική διαμάχη για ρατσιστικά σχόλια:
«Ο κόσμος πρέπει να θυμάται πως εγώ έβγαλα την F1 από τη Νότια Αφρική εξαιτίας του apartheid, οπότε κανείς δεν μπορεί να πει ότι είμαι κατά των μαύρων.»
Ωστόσο, αυτό δεν είναι απολύτως αληθές. Στη βιογραφία “Bernie’s Game” του Terry Lovell, αναφέρεται πως ο ίδιος ήταν έτοιμος να προχωρήσει με τον αγώνα και το 1986, όμως διάφορα τηλεοπτικά δίκτυα τον είχαν ενημερώσει για την απόφασή τους να μην προβάλλουν τον αγώνα, κάτι που θα σήμαινε τεράστιες οικονομικές απώλειες για το άθλημα.
Ο δημοσιογράφος Dieter Rencken, έγραφε το 2012 στο Autosport για τους λόγους που η F1 παράβλεπε συστηματικά τον ρατσισμό και τις φυλετικές διακρίσεις στη χώρα:
«Για κάθε δολάριο που ξοδευόταν σε χορηγίες σε διεθνή events, οι εταιρείες είχαν φοροαπαλλαγή της τάξης του $0,86. Αυτό ευνόησε την Ένωση Κατασκευαστών Formula 1, της οποίας ηγούνταν οι Ecclestone-Mosley, που άρχισαν το άνοιγμα προς αυτήν την αγορά.»
Στην ουσία, πολιτική κι αθλητισμός είναι συγκοινωνούντα δοχεία. Το πώς αλληλοεπιδρά το ένα με το άλλο είναι ένα ζήτημα που θίγεται φέτος ξανά, για πολλοστή φορά, εν μέσω εξεγέρσεων και αντιθέσεων στα φαινόμενα ρατσισμού και έμφυλης βίας ανά τον πλανήτη. Δεν μπορεί να βγει ούτε η F1, ούτε κανένα άλλο άθλημα πάνω ή πέρα από τα τεκταινόμενα που συγκλονίζουν την κοινωνία. Είναι «καταδικασμένα» να μιλούν για αυτά, με τον τρόπο που επιλέγουν. Το οφείλουν στα δισεκατομμύρια μάτια που τους παρακολουθούν. Από ένα σημείο και μετά, η εθελοτυφλία παύει να είναι επιλογή._Δ.Μ.
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
