24 χρόνια χωρίς τον Αyrton Senna…

ΕΙΝΑΙ δύσκολο να διανοηθεί κανείς ότι έχουν περάσει 24 χρόνια από εκείνη την καταραμένη Πρωτομαγιά, Πάσχα καθολικών και ορθόδοξων χριστιανών. Πρόκειται για έναν από τους πιο… διάσημους θανάτους στην ιστορία – όχι μόνο του μηχανοκίνητου αθλητισμού. Το θάνατο ενός παγκοσμίως γνωστού ειδώλου, τον οποίο παρακολούθησαν ζωντανά στην τηλεόραση εκατομμύρια άνθρωποι. Η Βραζιλία του τον τίμησε ως εθνικό ήρωα, που αντιπροσώπευε ό,τι καλύτερο είχε να επιδείξει αυτό το ταλαιπωρημένο κράτος, και κήρυξε εθνικό πένθος το τριήμερο μετά το θάνατό του, ενώ η Selecao του αφιέρωσε το Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου που κατέκτησε το 1994. 24 χρόνια μετά, το όνομα Σένα ηχεί στη Βραζιλία σαν μια ανώτερη δύναμη, που βοηθά τους μη έχοντες της χώρας αυτής. Αυτή η κληρονομιά είναι και η πιο σημαντική, πέραν οποιουδήποτε επιτεύγματος στην πίστα.

Το Instituto Ayrton Senna, που συνεργάζεται άμεσα με την UNESCO, λειτουργεί σε ολόκληρη την επικράτεια της Βραζιλίας και, χρησιμοποιώντας την υστεροφημία του Σένα, έχει καταφέρει να βοηθήσει περίπου 10 εκατ. παιδιά και εφήβους. Βασικός στόχος του είναι να λάβει η νεολαία της Βραζιλίας σωστή εκπαίδευση, αναπληρώνοντας το κενό της δυσλειτουργίας του κρατικού φορέα. Την ιδέα αυτής της ιδιωτικής πρωτοβουλίας είχε εκφράσει ο ίδιος ο Σένα δύο μήνες πριν από το θάνατό του στην αδερφή του, Βιβιάν, η οποία την εκπλήρωσε τον Ιούλιο του 1994 και έκτοτε αποτελεί την ψυχή του IAS. Σκοπός του είναι η εξάλειψη της κοινωνικής ανισότητας στη Βραζιλία, και σε αυτόν έχει επενδύσει πάνω από 60 εκατ. ευρώ. Αξίζει να αναλογιστεί κανείς το μέγεθος της φιλοδοξίας του ΙΑS, μελετώντας μερικά στοιχεία για τη Βραζιλία, η οποία αποτελεί τη 10η πιο ισχυρή οικονομία στον κόσμο, αλλά το 60% του εργατικού δυναμικού της δεν έχει τελειώσει το Δημοτικό και η μέση διάρκεια εκπαίδευσης των Βραζιλιάνων είναι μόλις 3,5 έτη… Μέρος των εσόδων του IAS προέρχεται από την πώληση του δικαιώματος χρήσης του ονόματος «Σένα» σε εταιρείες που προωθούν προϊόντα, καθώς ο μύθος πουλάει ακόμη, δημιουργώντας μια επικερδή επιχείρηση. Επικερδής και χρήσιμος στην προσπάθεια προσέγγισης των παιδιών είναι και ο 8χρονος ήρωας κόμικς Senninha, που λανσαρίστηκε από τον ίδιο τον Σένα το Φεβρουάριο του 1994 και συνεχίζει ακάθεκτος στις περιπέτειές του. Αυτό το ασύλληπτο κοινωνικό έργο είναι ο Σένα σήμερα, 24 χρόνια μετά το χαμό του.

Σίγουρα, το θρύλο διόγκωσε ο αρκετά μυστηριώδης ως προς τα αίτια της μηχανικής κατάρρευσης που οδήγησε τη Williams στον τοίχο της Tamburello θάνατός του. Ωστόσο, ακόμα και όταν ζούσε, ο Σένα απέπνεε μια ξεχωριστή αύρα γύρω του. Η προσωπικότητά του ακτινοβολούσε το γεγονός ότι ήταν εκπληκτικά χαρισματικός. Μην αφήνοντας τίποτα στην τύχη, εισχώρησε σε δύσβατα βάθη του νου, απρόσιτα στη μάζα, σε μια αέναη προσπάθεια επέκτασης των ορίων. Σε κάθε επίπεδο. Για να πας ταχύτερα, πρέπει να διαθέτεις πνευματική διαύγεια που να προσεγγίζει αυτήν των σαμάνων του Κάρλος Καστανέντα. Ο Σένα προπονήθηκε εξαντλητικά -και- σε αυτόν τον τομέα, βιώνοντας υπερβατικές εμπειρίες που ελάχιστοι άνθρωποι είναι τυχεροί να γνωρίσουν. Προσπάθησε, μάλιστα, να τις περιγράψει αφαιρετικά, κάτι που τον ξεχώρισε για πάντα από τους συναδέλφους του, σύγχρονους και άλλων γενεών, και τον έφερε φυσικά στο στόχαστρο. Παρά το γεγονός ότι όλοι οι οδηγοί αγώνων βρίσκονται σε μια κατάσταση «trance» όταν αγωνίζονται, ο κόσμος τους βασίζεται σε μετρήσιμα φυσικά φαινόμενα και αρνείται ακόμα και την ύπαρξη της τύχης. Ο Σένα, όμως, βρέθηκε σε ένα διανοητικό αδιέξοδο, προσπαθώντας να εξηγήσει εμπειρίες στις οποίες το υποσυνείδητο κομμάτι του νου είχε αναλάβει τον έλεγχο. Αναγκαστικά, ενστερνίστηκε την πίστη ότι υπάρχουν πράγματα πέραν του κόσμου που αποκαλύπτουν τα αισθητήρια όργανα του ανθρώπου, καταστάσεις που δεν μπορεί να εξηγήσει η λογική. Ο προπονητής και γκουρού του, Νούνιο Κόμπρα, του είχε διδάξει την τεχνική του διαλογισμού, που είχε υιοθετήσει από τη διδασκαλία του Ζεν, ενώ είχε δανειστεί και στοιχεία και από το Τάι Τσι Τσουάν, για να έχει πλήρη έλεγχο σε πνεύμα και σώμα. Ωστόσο, ο Σένα έφτασε σε καινούργια επίπεδα των πρακτικών αυτών. Η τελειοθηρική και απολύτως επαγγελματική προσέγγισή του ανάγκασε τους μεταγενέστερους πιλότους να ακολουθήσουν το παράδειγμά του, δείχνοντας το δρόμο για τη μετάβαση από τους τύπους του μότο «sex, drugs & rock ʼnʼ roll» στους αφοσιωμένους υπεραθλητές των ημερών μας. Αιωνίως ανικανοποίητος, απρόσιτος, χαμένος σε απύθμενες σκέψεις που αφορούσαν μονάχα ένα πράγμα: την ολοκληρωτική επικράτηση στην πίστα. Οποιαδήποτε στιγμή. Η προσωπικότητά του και οι ικανότητές του φρόντιζαν για την κινητοποίηση των ανθρώπων που εργάζονταν για αυτόν στην εκάστοτε ομάδα, ένα μήνυμα που έλαβαν και εφάρμοσαν και άλλοι μεγάλοι οδηγοί έπειτα από αυτόν.

Ο Σένα διέθετε μια ιδιαίτερα ανεπτυγμένη αίσθηση της πρόσφυσης που είχε τη δυνατότητα να παράσχει το μονοθέσιό του ανά πάσα στιγμή, γεγονός που τον έκανε υπεράνθρωπα καλύτερο από τους αντιπάλους του στο βρεγμένο, όπου οι διαφορές απόδοσης των μονοθεσίων εξισώνονται και οι οδηγικές ικανότητες τονίζονται. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που σε βρεγμένη πίστα με σλικ ελαστικά ο Σένα ήταν ταχύτερος από τους άλλους, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν ελαστικά βροχής! Είχε ακονίσει τις ικανότητές του στο βρεγμένο από μικρός, όταν σε έναν από τους πρώτους του αγώνες καρτ τα θαλάσσωσε στη βροχή και ορκίστηκε να μην επιτρέψει να συμβεί ξανά κάτι τέτοιο. Από εκείνη την ημέρα, όποτε έβρεχε, ο Σένα βρισκόταν στην πίστα με το καρτ του για δοκιμές. Επίσης, ανήγαγε σε επιστήμη την κατάκτηση της pole position – όταν αυτή σήμαινε πολύ περισσότερα από ό,τι τώρα. Πώς; Με την ανίχνευση της πίστας πριν από την επίτευξη της απόλυτης επίδοσης, την επιλογή της κατάλληλης στιγμής στα τελευταία λεπτά της διαδικασίας, που η πίστα έχει στρωθεί με λάστιχο και παρέχει περισσότερη πρόσφυση, την εξασφάλιση καθαρής πίστας μέσω της διατήρησης επαρκούς απόστασης από τα υπόλοιπα μονοθέσια στην πίστα. Και, φυσικά, με την απόλυτη αυτοσυγκέντρωση, την εύρεση του -επιπλέον- ψυχικού αποθέματος που απαιτείται για την εξόρυξη του μέγιστου από τον εξοπλισμό μίας χρήσεως που χρησιμοποιούνταν στις κατατακτήριες δοκιμές, όπως ήταν οι ειδικοί κινητήρες, που απέδιδαν περισσότερους από 1.000 ίππους την εποχή των τούρμπο, και τα ελαστικά, που δε διαρκούσαν περισσότερους από τρεις γύρους. Αξίζει να αναφερθεί ότι στους 32 αγώνες που απάρτισαν τη δεύτερη και την τρίτη σεζόν του στην F1 (1985 και 1986) κατέκτησε την pole σε 15 από αυτούς με ένα μονοθέσιο (τη Lotus) που ήταν σαφές ότι δεν είχε τη δυνατότητα να κάνει κάτι τέτοιο με οποιονδήποτε άλλο στο τιμόνι.

Όχι ότι ήταν άγιος στην πίστα. Αυτό, άλλωστε, δημιουργούσε τη μεγαλύτερη αντίφαση στην προσωπικότητά του: η επίκληση προς το θείο, τη στιγμή που εντός πίστας είχε παραβιάσει κάθε κανόνα του ευ αγωνίζεσθαι. Πολλοί οδηγοί έχουν πέσει θύματα των τρομοκρατικών τακτικών του, που δεν εφηύρε ο ίδιος, καθώς χρησιμοποιούνται ευρέως στις μικρότερες κατηγορίες, ωστόσο αυτός τις εισήγαγε στη Formula 1. Έχει, άλλωστε, προκαλέσει εσκεμμένα ατύχημα με τον άσπονδο εχθρό του Αλέν Προστ 9 δλ. μετά την εκκίνηση του Ιαπωνικού GΡ του 1990, με σκοπό την εξασφάλιση του πρωταθλήματος και την εκδίκηση για την αντίστοιχη ενέργεια του Γάλλου στην ίδια πίστα την προηγούμενη χρονιά. Η βεντέτα με τον Προστ είναι ο μεγαλύτερος ψυχολογικός πόλεμος που έχει γνωρίσει ποτέ το σπορ, όπου η πολιτική επιδεξιότητα του Γάλλου επικράτησε ουσιαστικά του ενθουσιώδους βραζιλιάνικου ενστίκτου. Σε κανένα από τα δύο πρωταθλήματα που οι δυο τους βρέθηκαν στη McLaren δεν κατάφερε να συγκεντρώσει περισσότερους βαθμούς -συνολικά- ο Σένα, ενώ ο Προστ τον πρόλαβε και στην επίτευξη συμφωνίας με την ανίκητη Williams για το 1993, θέτοντας βέτο για την άφιξή του στην ομάδα. Το 1994, για να μην αγωνιστεί, ο Γάλλος εισέπραξε από τη Williams όσα χρήματα είχε συμφωνήσει και ο Σένα να λάβει για να μεταγραφεί σε αυτήν: 8 εκατ. δολάρια.

Ο Σένα είχε αναπτύξει μια μανιακή εμμονή με τον Προστ, o οποίος ήταν ο καλύτερος οδηγός της F1 όταν ο Βραζιλιάνος έκανε τα πρώτα βήματά του σε αυτόν το χώρο. Στο μυαλό του, για να εδραιωθεί στην κορωνίδα του μηχανοκίνητου αθλητισμού, έπρεπε να νικήσει τον καλύτερο. Είχε ήδη εξασφαλίσει μία θέση στην ομάδα του Γάλλου, τη McLaren, για το 1988 πίσω από την πλάτη του Προστ, ο οποίος διατυμπάνιζε ότι… ο ίδιος είχε προτείνει τη μεταγραφή. Προσγειώθηκε σε αυτήν, όντας το αγαπημένο παιδί της Honda (λόγω της ασυμβίβαστης εργασιακής ηθικής του, που στους Ιάπωνες αντανακλούσε την αφοσίωση ενός σαμουράι), η οποία παρείχε τους κινητήρες της για πρώτη φορά στη McLaren. Μέσα στη χρονιά, ο Σένα είχε καταφέρει να κάνει την ομάδα του Προστ να υποστηρίζει ισόποσα αμφότερους, ενώ μέχρι τα μέσα του 1989 ήταν αποκλειστικά δική του, με τον Γάλλο να κατευθύνεται προς τη Ferrari. Για να πραγματοποιηθεί αυτή η αλλαγή κύρους, μεσολάβησαν μονομαχίες στην πίστα που ήταν από συναρπαστικές έως άκρως επικίνδυνες, ένας ψυχολογικός πόλεμος άνευ ορίων, συστηματική λασπολογία μέσω δηλώσεων, αθέτηση αγωνιστικών υποσχέσεων και ανειλικρινείς συμφιλιώσεις, ο διαχωρισμός της McLaren σε δύο στρατόπεδα και η άρνηση ανταλλαγής βλέμματος μεταξύ δύο ανθρώπων που υποτίθεται ότι ήταν υποχρεωμένοι να συνεργάζονται. Ο Προστ δεν ήταν ποτέ διατεθειμένος να ρισκάρει όσο ο Σένα στην πίστα. Για αυτό και η μονομαχία μεταξύ τους άφησε λίγες αμφιβολίες για το ποιος ήταν ο ταχύτερος. Ο Σένα, όμως, δε θα μπορούσε να είχε γίνει ποτέ τόσο καλός, εάν ο Προστ δεν τον είχε εξωθήσει στα όριά του, κυρίως σε ψυχολογικό επίπεδο.

---

Στιγμές στο χρόνο

> Η πρώτη σημαντική έκλαμψη οδηγικής ιδιοφυίας του Σένα ήρθε στο βρεγμένο Μονακό το 1984, στην πιο απαιτητική χάραξη του Πρωταθλήματος, την οποία συναντούσε για πρώτη φορά. Με την επιεικώς απαράδεκτη Toleman πλησίαζε -με ρυθμό 3 δλ. στο γύρο μερικές φορές- τον επικεφαλής, Προστ με τη McLaren (μακράν το καλύτερο μονοθέσιο εκείνης της χρονιάς), όταν ο αλυτάρχης, Τζάκι Ιξ, διέκοψε πρόωρα τον αγώνα και χάρισε τη νίκη στον Γάλλο.

> Την ίδια χρονιά στο Ντάλας των ΗΠΑ (όπου έλυσε τις υπερβολικά σφιχτοδεμένες ζώνες του!) ακούμπησε τον ίδιο τοίχο δύο φορές και ισχυρίστηκε ότι αυτό συνέβη διότι το συγκεκριμένο τσιμεντένιο μπλοκ (από τα πολλά που περιέφραζαν τη χάραξη της «πίστας») είχε μετακινηθεί. Ο αρχιμηχανικός του, Πατ Σίμοντς, έμεινε έκπληκτος όταν έλεγξε το σημείο και διαπίστωσε ιδίοις όμμασιν ότι ο Σένα είχε δίκιο, με την προκληθείσα από την επαφή ενός άλλου μονοθεσίου με τον τοίχο μετακίνηση να μετριέται σε χιλιοστά!

> Ήταν λογικό ότι η πρώτη του νίκη θα ερχόταν σε βρεγμένη πίστα. Το 1985 κατακλυσμιαία πλημμύρα «έπνιξε» το Εστορίλ, και ο Σένα απλώς «περπάτησε στο νερό», για να τερματίσει 1 λεπτό εμπρός από οποιονδήποτε άλλον!

> Κατά τη διάρκεια των πρώτων δοκιμών της Lotus με τον κινητήρα της Honda τον Αύγουστο του 1986 ο Σένα διαισθάνθηκε ένα πρόβλημα που δεν είχαν αποκαλύψει τα δεδομένα της τηλεμετρίας του ιαπωνικού V6 και επέστρεψε αργά στα pit, αφήνοντας άφωνους τους Ιάπωνες, που κατόπιν διαπίστωσαν ότι είχε δίκιο, αφού ο στροφαλοφόρος άξονας είχε παρουσιάσει εκτεταμένη φθορά. Το σκηνικό επαναλήφθηκε και πάλι σε δοκιμές εξέλιξης του 1991.

> Η πιο καθοριστική ίσως στιγμή στην καριέρα του Σένα ήταν η ήττα στο Μονακό το 1988, όπου προηγούνταν με 50 δλ. διαφορά επί του Προστ, όταν ο Γάλλος άρχισε να τον πιέζει -ψυχολογικά- αυξάνοντας το ρυθμό του. Ο Σένα απάντησε και, όταν κλήθηκε να κατεβάσει το ρυθμό του, έχασε την αυτοσυγκέντρωσή του και προσέκρουσε στις μπαριέρες. Είχε για πρώτη φορά εισέλθει σε ένα φαντασιακό τούνελ, όπου οδηγούσε υποσυνείδητα και χωρίς φραγμούς, κάτι που τον είχε φοβίσει αλλά και μαγνητίσει. Το επακόλουθο λάθος τον σημάδεψε βαθιά και του πήρε δύο μήνες -σύμφωνα με δηλώσεις του- να ανακάμψει από αυτό, εντός των οποίων συντελέστηκε μεγάλο μέρος της προσωπικής του εξέλιξης και απέκτησε τα πολεμοφόδια για να παλέψει μέχρι το τέλος για τον τίτλο του 1988, τον οποίο εξασφάλισε στην Ιαπωνία.

> Εκεί του έσβησε ο κινητήρας στην εκκίνηση, αλλά κατάφερε να ανακάμψει από τη 14η θέση και να αποσπάσει την πρωτοπορία από τον Προστ, για να ανακηρυχθεί Παγκόσμιος Πρωταθλητής για πρώτη φορά. Πίστεψε, μάλιστα, ότι είδε την εικόνα του Ιησού στους τελευταίους γύρους του αγώνα!

> Το 1989 πήρε εκδίκηση από τον Προστ στο Μονακό, όπου νίκησε με 52 δλ. διαφορά από τον Γάλλο, χωρίς να έχει 1η και 2η σχέση στο κιβώτιο (σε μια χάραξη που χρησιμοποιούνται κατά κόρον), κάτι που είχε αποκρύψει από την ομάδα, για να μην το μάθει ο team mate του.

> Η πιο δύσκολη αλλά και συναισθηματικά φορτισμένη νίκη του ήταν η πρώτη στην πατρίδα του, το 1991. Με κράμπες σε ολόκληρο το επάνω μέρος του σώματός του από τις σφιχτοδεμένες ζώνες, ο Σένα είχε μείνει χωρίς 4η στους τελευταίους 30 γύρους και διήνυσε τους τελικούς 7 μονάχα με 6η σχέση στο κιβώτιο! Λίγα μέτρα έπειτα από τη γραμμή τερματισμού, ο κινητήρας του παρέδωσε το πνεύμα και όταν ανέβηκε στο βάθρο είχε δυσκολία να σηκώσει ακόμα και το τρόπαιο του νικητή…

> Το 1991 στην Ισπανία, διαγράφοντας ένα τετ-α-κε σε νωπή πίστα ακριβώς εμπρός από τον Μίκαελ Σουμάχερ, πρόλαβε να βάλει όπισθεν, η οποία ήταν κλειδωμένη, προς αποφυγήν ακούσιας επιλογής της, έτσι ώστε να αποφύγει τη σύγκρουση.

> Στο Μονακό το 1992 ένα χαλαρό μπουλόνι κόστισε στον Νάιτζελ Μάνσελ μια σίγουρη νίκη επτά γύρους πριν από τον τερματισμό. Ο Βρετανός, έπειτα από το έκτακτο pit stop του, βρέθηκε πίσω από τον Σένα και «κατάπιε» τη διαφορά που τους χώριζε. Οι δυο τους έδωσαν μία από τις συναρπαστικότερες μάχες όλων των εποχών στους τελευταίους γύρους, κινούμενοι πολύ πάνω από τα όρια.

> Στο Ντόνινγκτον Παρκ το 1993 o Σένα έκανε έναν από τους καλύτερους γύρους στην ιστορία της Formula 1, προσπερνώντας στον εναρκτήριο σαν σταματημένους τέσσερις αντιπάλους του μέσα σε 4 χλμ. βρεγμένου οδοστρώματος. Στις μετέπειτα μικτές συνθήκες ήταν σε δύο φάσεις του αγώνα ταχύτερος του Προστ με σλικ ελαστικά σε βρεγμένη πίστα, ενώ ο Γάλλος διέθετε ελαστικά βροχής στην αδιαμφισβήτητα ανώτερη Williams. Ο Σένα τερμάτισε 1:23 εμπρός από οποιονδήποτε άλλο, έχοντας ρίξει γύρο στον 3ο Προστ, που πραγματοποίησε επτά αλλαγές ελαστικών.

> Πάλι το 1993 ο Σένα κατέκτησε την έκτη νίκη του στο Μονακό (ρεκόρ που δεν έχει καταρριφθεί μέχρι σήμερα), με ένα γερό διάστρεμμα στον αριστερό του αντίχειρα από ένα ατύχημα στις ελεύθερες δοκιμές της Πέμπτης.

Όπως όλοι οι «μεγάλοι», έτσι και ο Σένα είχε προβλέψει το τέλος της ζωής του. Είχε ένα κακό προαίσθημα για εκείνον τον αγώνα… Σε όλες τις φωτογραφίες του από εκείνη την Πρωτομαγιά εμφανίζεται σκυθρωπός, με μια τραγική μελαγχολία χαραγμένη στο πρόσωπό του. Είχε επηρεαστεί βαθύτατα από το χαμό του Ρόλαντ Ράτζενμπεργκερ την προηγούμενη ημέρα και είχε παραβεί τους κανόνες της προληπτικής τελετουργίας που πάντοτε ακολουθούσε πριν από την εκκίνηση βγάζοντας το κράνος του ενώ καθόταν στο μονοθέσιο. Η έξοδος από την πίστα που οδήγησε στη σύγκρουση με τον τοίχο προκλήθηκε από την κατάρρευση της κολόνας του τιμονιού, από την οποία είχε αφαιρεθεί ένα κομμάτι, που είχε αντικατασταθεί μέσω ηλεκτροσυγκόλλησης με ένα μικρότερης διαμέτρου και διαφορετικής σύστασης χάλυβα. Λόγω της μικρότερης διαμέτρου, το καινούργιο τμήμα είχε εξ ορισμού και μικρότερες αντοχές στις πιέσεις, συνεπώς, όταν δεν άντεξε την καταπόνηση, έσπασε, αφήνοντας τον Σένα χωρίς τιμόνι να κατευθύνεται προς τον τοίχο, στον οποίο προσέκρουσε με 215 χλμ./ώρα. Η τροποποίηση, που πραγματοποιήθηκε για να βελτιωθεί η ορατότητα του Σένα στο ταμπλό πίσω από το τιμόνι, σε συνδυασμό με λιμάρισμα των εσωτερικών του κόκπιτ, για την αύξηση του χώρου γύρω από τα χέρια του, ήταν εμφανώς πρόχειρη και κακότεχνη. Κατά τη σύγκρουση, ένα από τα κομμένα ψαλίδια της εμπρός ανάρτησης της Williams διαπέρασε το κράνος του Σένα προκαλώντας τις κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις από τις οποίες υπέκυψε. Όπως ορίζεται από τον ιταλικό νόμο, ο θάνατος ερευνήθηκε και ο εισαγγελέας άσκησε δίωξη κατά των Φρανκ Γουίλιαμς, Πάτρικ Χεντ, Άντριαν Νιούι, δύο ιθυνόντων της πίστας και του υπευθύνου της FIA στη διεύθυνση του συγκεκριμένου αγώνα. Η δίκη, που ξεκίνησε το 1997 και ολοκληρώθηκε το 1999, αποτέλεσε παρωδία, χωρίς καμία ελπίδα να κάνει την αλήθεια να λάμψει, κυρίως λόγω της σωρείας εμφανών ψευδορκιών. Ο Ντέιβιντ Κούλθαρντ, δοκιμαστής το 1994 της Williams, ψευδομαρτύρησε ασυστόλως, καταθέτοντας ότι ήταν φυσιολογικό για το τιμόνι της μοιραίας FW16 να κινείται ολόκληρα εκατοστά στον οριζόντιο και τον κάθετο άξονα! Η συνήθης απάντηση του Ντέιμον Χιλ ήταν «δε θυμάμαι» σε ερωτήσεις που ήταν αδιανόητο ένας Παγκόσμιος Πρωταθλητής να αποκρίνεται έτσι, όπως, για παράδειγμα, αν το μονοθέσιο που οδηγούσε το 1993 διέθετε υποβοήθηση συστήματος διεύθυνσης! Αποκαλύφθηκε, επίσης, ότι λίγο μετά το ατύχημα, με τη συγκατάθεση του Τσάρλι Γουίτινγκ, δύο μηχανικοί της Williams πήραν τα μαύρα κουτιά του μονοθεσίου του Σένα, που θα μπορούσαν να αποκαλύψουν όλα τα στοιχεία της τηλεμετρίας. Όταν επεστράφη, το μαύρο κουτί του πλαισίου είχε σκοπίμως αχρηστευθεί, ενώ η Renault ισχυρίστηκε ότι από την κεντρική μονάδα του κινητήρα δε γινόταν να αντληθούν τα δεδομένα από τα τελευταία μέτρα που διήνυσε το μονοθέσιο… Επιπλέον, χαρακτηριστική ήταν η απροθυμία της Foca TV (εταιρεία του Μπέρνι Έκλεστοουν) να παραδώσει το οπτικό υλικό μέσα από το μονοθέσιο του Σένα και, όταν τελικά το έκανε, έλειπαν τα τελευταία δευτερόλεπτα πριν από τη σύγκρουση, των οποίων την ύπαρξη έχουν πιστοποιήσει μερικοί από τους ελάχιστους μάρτυρες που το έχουν δει. Ο εισαγγελέας ζήτησε κάθειρξη 1,5 έτους με αναστολή για φόνο εξ αμελείας για τους Χεντ και Νιούι, οι οποίοι, όντας, αντίστοιχα, ο τεχνικός διευθυντής και ο επικεφαλής σχεδιαστής της Williams, κατείχαν τον έλεγχο όσον αφορά τα τεχνικά θέματα και έφεραν το μερίδιο ευθύνης, εφόσον ένα εξάρτημα του μονοθεσίου ήταν πλημμελώς τροποποιημένο. Το δικαστήριο έκρινε αθώους τους πάντες, υποστήριξε όμως την άποψη του εισαγγελέα ότι η δοκός του τιμονιού ήταν το αίτιο του ατυχήματος. Στην πρώτη έφεση της απόφασης αυτής (το 2004) η ετυμηγορία παρέμεινε απαράλλακτη, ωστόσο στη δεύτερη (το 2007) κρίθηκε ένοχος ο Χεντ. Αυτό, βέβαια, δεν άλλαξε κάτι…_ Φ. Λ.

Το Instituto Ayrton Senna έχει διαθέσει κατά καιρούς το δικαίωμα χρήσης του διάσημου ονόματος σε διάφορες εταιρείες για την παραγωγή πολλών προϊόντων, συνήθως ξεχωριστού κύρους και σημασίας. Ένα από αυτά είναι και η συλλεκτική έκδοση περιορισμένης παραγωγής (500 αριθμημένα αντίτυπα) ενός χρονογράφου 44 χλστ. της Hublot υπό την ονομασία «Big Bang Ayrton Senna», στου οποίου την κατασκευή χρησιμοποιήθηκαν κεραμικά υλικά, τιτάνιο και κέβλαρ, ενώ ξεκινά από τα 14.000 ευρώ. Ένα χρονογράφο περιορισμένης παραγωγής παρουσίασε και η TAG Heuer το Δεκέμβριο του 2004, το Link Automatic Chronograph: Ayrton Senna Limited Edition 2004, που πουλιόταν τότε 3.200 ευρώ. Επίσης, έχουν παρουσιαστεί συλλεκτικές μοτοσικλέτες που φέρουν το όνομα του Σένα, όπως η περιορισμένη έκδοση της Ducati 916 του 1995 με τους 110 ίππους σε περίπου 200 κιλά. Συλλεκτική μοτοσικλέτα με το όνομα του Σένα κατασκεύασε και η MV Agusta, την 4F 1000 Senna, η οποία κυκλοφόρησε από το 2007 σε 300 αντίτυπα. Η μοτοσικλέτα αυτή έχει ισχύ 174 ίππους και ξεκινά από τα 22.000 ευρώ. H Tony Kart έχει λανσάρει ένα καρτ (σε 200 αντίτυπα) Ayrton Senna, ενώ για περίπου 1.700 ευρώ είναι διαθέσιμες ρεπλίκες του κράνους του Σένα από όλες τις σεζόν του στην F1 βαμμένες από τον Σιντ Μόσκα, τον άνθρωπο που έβαφε τα κράνη που χρησιμοποιούσε ο Βραζιλιάνος._Φαμπρίτσιο Λαζάκις